Το ζήτημα της καθαριότητας απασχολεί όλους τους δήμους της Θεσσαλονίκης. Οι κάτοικοι έχουν δικαίως παράπονα, οι δημοτικές αρχές αναγνωρίζουν το πρόβλημα, οι υπηρεσίες καθαριότητας υποστηρίζουν ότι κάνουν ό,τι είναι ανθρωπίνως δυνατό στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων τους, κανείς δε φταίει και όλοι φταίνε. Το αποτέλεσμα είναι η εικόνα που έχουμε όλοι για τα σκουπίδια, με τα σκουπίδια.
Κανείς δεν κατάφερε μέχρι σήμερα να φέρει τις πόλεις σε μια κατάσταση έστω ανεκτή. Οι πόλεις και οι οικισμοί είναι συνήθως βρόμικοι, η αποκομιδή είναι ελλειμματική, η συνολική εικόνα αποκαρδιωτική. Οι προθέσεις θα δεχτώ ότι είναι αγαθές. Όλες οι δημοτικές αρχές θέλουν να βελτιώσουν την κατάσταση και προσπαθούν. Δεν τα καταφέρνουν.
Οι λόγοι είναι πολλοί. Τους γνωρίζουν όλοι. Εκείνο που δεν βρέθηκε είναι ο τρόπος για να βελτιωθεί η κατάσταση. Με συμβατικές μεθόδους αποτύχαμε συνολικά ως κοινωνία. Οπότε λογικό είναι να ζούμε με το πρόβλημα και σταδιακά να έχουμε συνηθίσει σε αυτή την κατάσταση, παρά την γκρίνια και τα δικαιολογημένα παράπονα.
Συνηθισμένη τακτική είναι να κατηγορούμε όλοι μας την εκάστοτε δημοτική αρχή, η οποία λόγω αρμοδιότητας είναι και η υπεύθυνη. Βρήκαμε λοιπόν τον ένοχο. Ε και; Τον τιμωρούμε κιόλας στην κάλπη. Ε και; Θα έρθει ο επόμενος και θα διαιωνίζεται η ίδια κατάσταση. Ένας φαύλος και ατελέσφορος κύκλος.
Η διαχείριση των απορριμμάτων είναι πολυσύνθετο ζήτημα, το οποίο δεν αντιμετωπίζεται με τις μέχρι σήμερα μεθόδους. Δεν το λέω εγώ. Το λέει η πράξη. Η Θεσσαλονίκη (όχι μόνο ο κεντρικός δήμος, αλλά και οι 14 του νομού) είναι βρόμικη. Παραμένει επί πολλές πολλές δεκαετίες βρόμικη και θα παραμείνει και στο μέλλον αν δεν αποφασίσουμε όλοι να υιοθετήσουμε έναν άλλο τρόπο καθημερινότητας.
Είναι σε εξέλιξη η Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Μείωσης Αποβλήτων. Πέραν μιας εκδήλωσης που γίνεται από τον ΦΟΔΣΑ, θα περίμενα από τις δημοτικές αρχές να ευαισθητοποιηθούν και να διοργανώσουν εκτεταμένες καμπάνιες για να δώσουν ένα κίνητρο στους πολίτες να περάσουν σε μια νέα λογική σχετικά με τα απόβλητα που οι ίδιοι παράγουν. Καμιά καμπάνια ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης. Μόνο περίκλειστες εκδηλώσεις για λίγους, σε κουβέντα να βρισκόμαστε και ο πολίτης απών.
Με αυτή τη λογική η νοοτροπία των πολιτών δεν αλλάζει. Οι δημοτικές αρχές (και όχι μόνον αυτές) δεν μπήκαν ποτέ στον κόπο να κάνουν σύμμαχο τον πολίτη στην προσπάθειά τους για πιο καθαρές πόλεις, για πιο βιώσιμη καθημερινότητα, για άλλη νοοτροπία σχετικά με τα σκουπίδια.
Πέρα από το γεγονός ότι αυτή η τακτική οδηγεί στο ίδιο απευκταίο αποτέλεσμα, δηλαδή σε συνεχώς βρόμικες πόλεις, δημιουργεί και αντιπαλότητες και αδυναμία της κοινωνίας να υποστηρίξει πιο γενναίες και ρηξικέλευθες προτάσεις, που πιθανώς θα ήταν και πιο αποτελεσματικές στον κοινό στόχο. Απέτυχαν δηλαδή με τη στάση τους να κάνουν σύμμαχό τους τον πολίτη και θα συνεχίσουν να τον έχουν απέναντι σε οτιδήποτε αλλάζει τη σημερινή κοινωνική συμπεριφορά του, είτε προς το καλύτερο, είτε προς το χειρότερο. Εθιστήκαμε όλοι στη στασιμότητα.
Όταν λοιπόν αποφασίζει η Πολιτεία και η Αυτοδιοίκηση να κάνει υποδομές διαχείρισης των απορριμμάτων, ανεξαρτήτως εάν αυτές είναι φιλοπεριβαλλοντικές ή επιβαρύνουν την όποια τοπική κοινωνία, αυτή θα είναι δεδομένα απέναντί τους.
Ακόμη και η παρωχημένη πλέον έννοια της ανακύκλωσης (ως μεμονωμένη ενέργεια εννοώ) για την κοινωνία της Θεσσαλονίκης αποτελεί ακόμη ζητούμενο. Υιοθετούνται διαρκώς νέες σύγχρονες τάσεις. Ε και; Τα κάναμε όλα καλά με την ανακύκλωση και πάμε στο επόμενο βήμα, στην επαναχρησιμοποίηση; Έχει γίνει καθημερινή συνήθεια των πολιτών η ανακύκλωση; Έχει γίνει καθημερινή συνήθεια των πολιτών η προσπάθεια για μείωση των απορριμμάτων; Έχει γίνει καθημερινή συνήθεια των πολιτών η διαλογή στην πηγή; Έχουμε ολοκληρώσει στις πόλεις μας τις υποδομές για το σύστημα διαλογή στην πηγή, ανακύκλωση, επαναχρησιμοποίηση; Έχει κάθε πολίτης τη δυνατότητα ή την ευκαιρία να κάνει ανακύκλωση εάν το θέλει ή οι αρμόδιοι του βάζουν εμπόδια; Διαχωρίζει ο πολίτης το γυαλί από το πλαστικό, το μέταλλο, το χαρτί στο σπίτι του; Τα βάζει σε ξεχωριστές σακούλες που του προμήθευσε ο δήμος και τα ρίχνει στους κάδους που αναλογούν; Κατεβάζει ο πολίτης τα σκουπίδια του το βράδυ πριν την προγραμματισμένη αποκομιδή στη γειτονιά του;
Αντί να επενδύουν οι δήμοι της Θεσσαλονίκης σε αύξηση του στόλου των απορριμματοφόρων τους και μόνο (και μετά να προσπαθούν να προσλάβουν οδηγούς), καλό θα ήταν να προχωρήσουν σε νέο σχεδιασμό της καθαριότητας, επενδύοντας σε μια μαζική καμπάνια ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κόσμου. Με απλά λόγια να πείσουν τους πολίτες ότι μπορεί ο καθένας ξεχωριστά να κάνει τη διαφορά, αρκεί να υιοθετήσει μικρές αλλαγές στην καθημερινή συμπεριφορά του με τα σκουπίδια που παράγει. Είναι εφικτό και μπορεί να γίνει κατανοητό από τους πολίτες. Δεν είναι καν καινοτόμο ή πρωτότυπο. Εφαρμόζεται σε δεκάδες ευρωπαϊκές πόλεις. Όμως αυτό απαιτεί μεγάλη προσπάθεια -και χρονικά- από τις δημοτικές αρχές και ομαδική δουλειά, διότι ο πολίτης μετακινείται και μαζί του μετακινεί και τη συμπεριφορά του... Χρειάζεται επιμονή και υπομονή για να αλλάξει η νοοτροπία της κοινωνίας. Οι αποσπασματικές διαφημίσεις δεν επιτυγχάνουν το παραμικρό. Και επιπλέον χρειάζεται έλεγχος του συστήματος αποκομιδής και διαχείρισης. Αλλιώς η προσπάθεια των δημοτικών αρχών δεν θα έχει αποτέλεσμα, όσο καλές κι αν είναι οι προθέσεις τους.
Πέρασαν πολλά χρόνια για να σταματήσουμε να πετάμε τα σκουπίδια μας στο δρόμο. Πλέον όμως έγινε συνείδηση στους περισσότερους. Πέρασαν πολλά χρόνια για να μην πετάει ο καπνιστής τη γόπα του από το παράθυρο του οχήματός του. Όμως σπάνια πια βλέπεις τέτοια εικόνα. Θυμηθείτε πόση προσπάθεια καταβλήθηκε για να αλλάξουν αυτές οι συνήθειες. Πόσο μεγάλες ήταν οι καμπάνιες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κόσμου και πόσο διήρκεσαν. Την ξεθωριασμένη ταμπέλα «Απαγορεύεται το πτύειν επί του δαπέδου» ακόμη τη βλέπεις κρεμασμένη σε τοίχους, πολλές δεκαετίες μετά...
Κάπως έτσι μπορούμε να κάνουμε και το επόμενο βήμα, για πιο καθαρές πόλεις. Να πείσουν οι αρμόδιοι τον κόσμο ότι για να λυθεί το ζήτημα της βρόμικης πόλης οφείλει να συμβάλλει κι ο ίδιος ενεργά, με συγκεκριμένες ενέργειες ενταγμένες στην καθημερινή συμπεριφορά του. Μετά ας διεκδικήσουν και περισσότερα απορριμματοφόρα και ενίσχυση των υπηρεσιών καθαριότητάς τους με προσωπικό και μέσα και υποδομές και προγράμματα και πόρους. Η μείωση των αποβλήτων περνά από κάθε πολίτη, από κάθε νοικοκυριό. Χωρίς τη συμμετοχή τους όλα είναι μάταια. Δεν μηδενίζω τις προσπάθειες, τις επαινώ. Χωρίς όμως τη μαζική κινητοποίηση και συμμετοχή των πολιτών, οι προσπάθειες αυτές πολύ φοβάμαι ότι θα συνεχίσουν να πέφτουν στο κενό.
