«Ανηφορική» είναι η πορεία των σκληρών ναρκωτικών και στην χώρα μας. Αυτό είναι το αποτέλεσμα να εξάγεται από την ετήσια έκθεση που δημοσιεύθηκε σήμερα από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας (ΕΚΠΝΤ).
Σε γενικότερο πλαίσιο η έρευνα αποκαλύπτει ότι η Ευρώπη έχει να αντιμετωπίσει μια όλο και πιο εξελιγμένη αγορά ναρκωτικών και μια υψηλή αύξηση συνδυαστικής κατανάλωσης διαφόρων ναρκωτικών και αλκοόλ. Εάν η κοκαΐνη και η ηρωίνη εξακολουθούν να είναι τα ναρκωτικά με τη μεγαλύτερη κατανάλωση, άλλες ουσίες όπως οι μεταμφεταμίνες κάνουν την παρουσία τους ολοένα και πιο αισθητή στην Ανατολική και Βόρεια Ευρώπη. Η μείωση της χρήσης κάνναβης, ιδίως από τους νέους, δίνει ελπίδες, παρόλο που ο αριθμός των τακτικών χρηστών ίσως φθάσει και το 2,5% των νεαρών Ευρωπαίων.
Σχολιάζοντας την δημοσίευση της έκθεσης, ο κ. Jacques Barrot, αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και αρμόδιος για θέματα Δικαιοσύνης, Ελευθερίας και Ασφάλειας, δήλωσε: ΄΄Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κάνει έκκληση στα κράτη μέλη για ενιαία και συντονισμένη δράση, για μεγαλύτερη χρήση όχι μόνο των στοιχείων και των εκθέσεων του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας, αλλά και των εργαλείων που οι ίδιοι έχουν θέσει σε εφαρμογή, όπως η Europol και η Eurojust, οργανισμοί που ειδικεύονται στην καταπολέμηση των εγκληματικών δραστηριοτήτων σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Είναι καιρός να αναγνωρίσουμε ότι η καταπολέμηση των ναρκωτικών και του οργανωμένου εγκλήματος σε εθνικό επίπεδο μόνο έχει πια τελειώσει. Η παγκοσμιοποίηση του εγκλήματος είναι γεγονός, αλλά η ευρωπαϊκή απάντηση συχνά παραμένει κατακερματισμένη. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσπαθεί σκληρά για πάνω από δέκα χρόνια να ξεπεράσει τα εθνικά εμπόδια στην Ευρώπη. Ας ελπίσουμε ότι η Συνθήκη της Λισαβόνας θα μας επιτρέψει να εντατικοποιήσουμε την καταπολέμηση της χρήσης ναρκωτικών και των εγκλημάτων που συνδέονται με τα ναρκωτικά.
Ηρωίνη, Κοκαϊνη και… άλλα
Σύμφωνα με τον Οργανισμό της ΕΕ για τα Ναρκωτικά (ΕΚΠΝΤ), δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία που να υποδεικνύουν βελτίωση της κατάστασης όσον αφορά τη χρήση κοκαΐνης και ηρωίνης στην Ευρώπη, των δύο ουσιών που εξακολουθούν να βρίσκονται στον πυρήνα του προβλήματος των ναρκωτικών στην Ευρώπη. Μεγάλη ανησυχία προκαλεί επίσης η πολλαπλή χρήση ουσιών, καθώς το φάσμα των διαθέσιμων ουσιών διευρύνεται και οι τρόποι χρήσης ναρκωτικών γίνονται όλο και πιο περίπλοκοι. Στον αντίποδα αυτών των διαπιστώσεων, αισιόδοξα είναι τα νέα στοιχεία που επιβεβαιώνουν τη συνεχή μείωση στη χρήση κάνναβης, κυρίως στους νέους. Οι παρατηρήσεις αυτές καταγράφονται στην Ετήσια έκθεση 2009: Η κατάσταση του προβλήματος των ναρκωτικών στην Ευρώπη που δημοσιεύει σήμερα ο οργανισμός στις Βρυξέλλες.
Κοκαίνη
Περίπου 13 εκατομμύρια ευρωπαίοι ενήλικες (15–64 ετών) έχουν δοκιμάσει κοκαΐνη κάποια στιγμή στη ζωή τους. Από αυτούς, τα 7,5 εκατομμύρια είναι νεαροί ενήλικες (15–34 ετών), εκ των οποίων 3 εκατομμύρια έκαναν χρήση τους 12 τελευταίους μήνες. Η χρήση κοκαΐνης στην ΕΕ εξακολουθεί να βρίσκεται συγκεντρωμένη στις δυτικές χώρες, ενώ στην υπόλοιπη Ευρώπη η κατανάλωση παραμένει σε χαμηλά επίπεδα. Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, στις χώρες με τη μεγαλύτερη επικράτηση, δηλαδή στη Δανία, στην Ισπανία, στην Ιρλανδία, στην Ιταλία και στο Ηνωμένο Βασίλειο, η χρήση στους νεαρούς ενήλικες κυμαινόταν πέρυσι από 3,1 % έως 5,5 %. Στις περισσότερες χώρες που υπέβαλαν στοιχεία, τα πρόσφατα δεδομένα καταδεικνύουν σταθερή ή αυξητική τάση της χρήσης τους 12 τελευταίους μήνες για την ηλικιακή ομάδα 15–34.
Το 2007, ο αριθμός των κατασχέσεων κοκαΐνης στην Ευρώπη αυξήθηκε στις 92.000 (σε σύγκριση με 84.000 το 2006), παρότι η συνολική κατασχεθείσα ποσότητα μειώθηκε στους 77 τόνους (από 121 τόνους το 2006). Μεταξύ των ατόμων που ξεκίνησαν θεραπεία για πρώτη φορά, ποσοστό 22 % ανέφερε την κοκαΐνη ως το κύριο ναρκωτικό προβληματικής χρήσης. Το 2007, αναφέρθηκαν περίπου 500 θάνατοι σχετιζόμενοι με τη χρήση κοκαΐνης.
Ηρωίνη — τάση που δεν ακολουθεί πλέον πτωτική πορεία
Τα στοιχεία που δημοσιοποιούνται σήμερα επιβεβαιώνουν την εκτίμηση που διατυπώθηκε από το ΕΚΠΝΤ στην περυσινή Ετήσια έκθεση για «σταθεροποίηση και όχι μείωση του προβλήματος με την ηρωίνη». Μετά την υποχώρηση των προβλημάτων από τη χρήση ηρωίνης από τα μέσα της δεκαετίας του ‘90 έως τις αρχές του 2000, οι δείκτες που αποκαλύπτουν τις τάσεις στη χρήση οπιοειδών (νέες αιτήσεις για θεραπεία, θάνατοι, κατασχέσεις) εξακολουθούν να παραπέμπουν σε ανησυχητικές εξελίξεις. «Παρότι δεν υπάρχουν επί του παρόντος ενδείξεις επιστροφής στην επιδημικών διαστάσεων χρήση ηρωίνης που παρατηρήθηκε κατά τη δεκαετία του ’80 και του ’90, τα προβλήματα υγείας και τα κοινωνικά προβλήματα που συνεπάγεται η χρήση αυτού του ναρκωτικού, παραμένουν σημαντικά», δηλώνει ο πρόεδρος του ΕΚΠΝΤ Marcel Reimen. «Οποιαδήποτε ένδειξη ότι η κατάσταση ενδέχεται να επιδεινωθεί αποτελεί λόγο για βάσιμη ανησυχία».
Το ΕΚΠΝΤ εκτιμά ότι υπάρχουν 1,2 έως 1,5 εκατομμύρια προβληματικοί χρήστες οπιοειδών στην ΕΕ και στη Νορβηγία, οι περισσότεροι εκ των οποίων είναι χρήστες ηρωίνης. Νέα στοιχεία υποδεικνύουν, επίσης, ότι η ηρωίνη εξακολουθεί να προσελκύει νέους χρήστες, σε μέτρια, ωστόσο, έκταση. Σύμφωνα με τα δεδομένα από τις 19 χώρες που υπέβαλαν στοιχεία, το 2007 ο συνολικός αριθμός νέων αιτήσεων για θεραπεία με κύρια ναρκωτική ουσία την ηρωίνη ήταν 6 % μεγαλύτερος από ό,τι το 2002. Από το 2006 έως το 2007, οκτώ χώρες ανέφεραν ότι οι χρήστες που ξεκίνησαν θεραπεία με κύρια ουσία κατάχρησης την ηρωίνη αυξήθηκαν τόσο ως αριθμός όσο και ως ποσοστό επί του συνόλου των χρηστών που ζήτησαν βοήθεια.
Νέα στοιχεία επιβεβαιώνουν την υποχώρηση της χρήσης κάνναβης, ιδίως στους νέους
Περίπου 74 εκατομμύρια Ευρωπαίοι (15–64 ετών) έχουν δοκιμάσει κάνναβη κάποια στιγμή στη ζωή τους, ενώ περίπου 22,5 εκατομμύρια από αυτούς έκαναν χρήση τους 12 τελευταίους μήνες. Οι αριθμοί αυτοί εξακολουθούν να κατατάσσουν την κάνναβη ως την παράνομη ουσία με τη συχνότερη κατανάλωση στην Ευρώπη. Ύστερα, όμως, από την έντονη αύξηση που σημειώθηκε στη χρήση κατά τη δεκαετία του ’90 και στις αρχές του 2000, νέα ευρωπαϊκά στοιχεία επιβεβαιώνουν την πτώση της δημοτικότητας της ουσίας, κυρίως μεταξύ των νέων, ενισχύοντας την ανάλυση στην περυσινή έκθεση.
Η τάση είναι ιδιαίτερα αισθητή μεταξύ των μαθητών (15–16 ετών), όπως καταδεικνύουν οι μελέτες στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος ερευνών στον μαθητικό πληθυσμό σχετικά με το αλκοόλ και τα άλλα ναρκωτικά (ESPAD). Ωστόσο, οι αριθμοί των ατόμων που κάνουν τακτική και συχνή χρήση κάνναβης στην Ευρώπη είναι λιγότερο ενθαρρυντικοί. Έως και 2,5 % των νεαρών Ευρωπαίων θα μπορούσε να κάνει χρήση κάνναβης σε καθημερινή βάση, γεγονός που αποτυπώνει το μεγάλο τμήμα του πληθυσμού που διατρέχει κίνδυνο και που ενδεχομένως να αναγκαστεί να καταφύγει σε βοήθεια. Μεταξύ των καινοτόμων προσεγγίσεων αντιμετώπισης που εστιάζουν σε αυτόν τον πληθυσμό είναι οι διαδικτυακές θεραπευτικές παρεμβάσεις, για τις οποίες το ΕΚΠΝΤ εκπόνησε μια πρώτη ευρωπαϊκή επισκόπηση το 2009.
Η πολλαπλή χρήση ουσιών αυξάνει τους κινδύνους και περιπλέκει τη θεραπεία
Σύμφωνα με την έκθεση, «τα πρότυπα πολλαπλής χρήσης ουσιών είναι σήμερα ευρέως διαδεδομένα στην Ευρώπη, ενώ η συνδυασμένη χρήση διαφορετικών ουσιών προκαλεί ή περιπλέκει τα περισσότερα από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε». Παράλληλα με την έκθεση δημοσιεύεται σήμερα και η ειδική επισκόπηση «Πολλαπλή χρήση ουσιών: πρότυπα χρήσης και τρόποι αντιμετώπιση», η οποία σκιαγραφεί μια εικόνα της συμπεριφοράς αυτής σε μαθητές (15–16 ετών), νεαρούς ενήλικες (15–34 ετών) και προβληματικούς χρήστες ναρκωτικών ουσιών.
Μεταξύ των μαθητών (15–16 ετών) που ερωτήθηκαν σε 22 χώρες, 20 % ανέφερε χρήση αλκοόλ και τσιγάρων κατά τον περασμένο μήνα, 6 % χρήση κάνναβης με αλκοόλ και/ή τσιγάρα και 1 % χρήση κάνναβης με αλκοόλ και/ή τσιγάρα συν μία ακόμη ουσία (έκσταση, κοκαΐνη, αμφεταμίνες, LSD ή ηρωίνη). Από έρευνες προκύπτει ότι η πολλαπλή χρήση ουσιών από μαθητές μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο τοξικής επίδρασης καθώς και τα χρόνια προβλήματα υγείας σε μεταγενέστερα στάδια της ζωής τους. Οι στρατηγικές που στοχεύουν στο περιβάλλον στο οποίο τα νεαρά άτομα κάνουν χρήση ναρκωτικών ουσιών και αλκοόλ (π.χ. επιβολή νομοθεσίας για τα ναρκωτικά και το αλκοόλ, κατευθυντήριες γραμμές για ασφαλέστερο κλάμπινγκ) εμφανίζονται αποτελεσματικές για την προστασία της υγείας σε χώρους νυχτερινής διασκέδασης.
Στους νεαρούς ενήλικες (15–34 ετών), η πολλαπλή χρήση ουσιών απηχεί πιο παγιωμένα πρότυπα χρήσης ουσιών και μπορεί να συνδεθεί με αυξημένους κινδύνους. Τα άτομα αυτής της ηλικιακής ομάδας που έκαναν τακτική ή εντατική χρήση αλκοόλ ήταν δύο έως έξι φορές πιθανότερο, σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό, να είχαν κάνει χρήση κάνναβης τους 12 τελευταίους μήνες και δύο έως εννέα φορές πιθανότερο να είχαν κάνει χρήση κοκαΐνης κατά την ίδια χρονική περίοδο.
Η πολλαπλή χρήση ουσιών είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη στους προβληματικούς χρήστες και μπορεί να επιδεινώσει την ήδη επιβαρυμένη υγεία τους, οδηγώντας τους σε ριψοκίνδυνες συμπεριφορές με σοβαρές επιπτώσεις (π.χ. θανατηφόρα υπερβολική δόση).
Αλκοόλ, μια κρίσιμη παράμετρος στο πρόβλημα χρήσης ουσιών στην Ευρώπη
«Καθοριστικός παράγοντας του προβλήματος της χρήσης ουσιών στην Ευρώπη είναι η συνακόλουθη κατανάλωση αλκοόλ», δηλώνεται στην έκθεση, η οποία υπογραμμίζει ότι σχεδόν σε όλα τα σχήματα πολλαπλής χρήσης ναρκωτικών διαπιστώνεται η παρουσία αλκοόλ. Από την τελευταία μελέτη ESPAD προέκυψε ότι ποσοστό 43 % των μαθητών που ερωτήθηκαν το 2007 ανέφερε «βαριά επεισοδιακή κατανάλωση αλκοόλ» (πέντε ή περισσότερα ποτά ανά περίσταση) κατά τις προηγούμενες 30 ημέρες. Η αύξηση που καταγράφηκε σε αυτού του είδους τη συμπεριφορά με βάση τις μελέτες από το 2003 έως το 2007 ήταν ιδιαίτερα αισθητή μεταξύ των κοριτσιών, με την επικράτηση να αυξάνεται από 35 % σε 42 %. Η άμετρη κατανάλωση αλκοόλ συνδυάζεται συνήθως με τη χρήση ναρκωτικών ψυχαγωγικής χρήσης, γεγονός που αυξάνει τους κινδύνους αρνητικών επιδράσεων στα νεαρά άτομα.
«Τα άτομα που αντιμετωπίζουν προβλήματα με μία μόνο ουσία αποτελούν όλο και περισσότερο την εξαίρεση και όχι τον κανόνα», δηλώνει ο διευθυντής του ΕΚΠΝΤ Wolfgang Götz. «Το πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Ευρώπη με τα ναρκωτικά πηγάζει ολοένα και περισσότερο από τη συνδυασμένη χρήση διαφορετικών ψυχοτρόπων ουσιών, τόσο νόμιμων όσο και παράνομων. Η πραγματικότητά αυτή όχι μόνο οδηγεί σε περισσότερα αρνητικά αποτελέσματα, αλλά αποτελεί πρόκληση και για τις υπηρεσίες απεξάρτησης οι οποίες καλούνται να ανταποκριθούν σε ένα πιο σύνθετο σύνολο αναγκών. Επιπλέον, οι πολιτικές μας θα πρέπει να αντανακλούν το γεγονός ότι η συνδυασμένη χρήση ναρκωτικών με αλκοόλ έχει αναδειχθεί σε κεντρικό στοιχείο των προβλημάτων με τα οποία είμαστε αντιμέτωποι σήμερα».
