Η περίπτωση Ελλάδας, Ισπανίας και πιο συγκεκριμένα η στοχοποίησή τους από διεθνή κέντρα διαχείρισης κεφαλαίων θυμίζει πολύ έντονα τις «μαύρες» μέρες στα τέλη του 200, αρχές του 2002 στη Λατινική Αμερι
Ανάλυση από την Κωνσταντίνα Δημητρούλη
Η ιστορία επαναλαμβάνεται, ακόμα και αν πρόκειται για την οικονομική ιστορία. Η περίπτωση Ελλάδας και Ισπανίας και πιο συγκεκριμένα η στοχοποίησή τους από διεθνή κέντρα διαχείρισης κεφαλαίων θυμίζει πολύ έντονα τις «μαύρες» μέρες στα τέλη του 2001 αρχές του 2002 στη Λατινική Αμερική. Όταν ξέσπασε η οικονομική κρίση, για την ακρίβεια όταν έφτασε στο αποκορύφωμά της στην Αργεντινή με ανεξέλεγκτες πλέον συνέπειες για τον κοινωνικό ιστό της χώρας, η μεγάλη αγωνία του διεθνούς οικονομικού συστήματος ήταν όχι πώς θα ανακάμψει η χώρα αυτή, η οποία έτσι για την ιστορία να αναφέρουμε ότι ήταν μεταπολεμικά η έβδομη πιο πλούσια χώρα στον κόσμο, αλλά μη τυχόν και ακολουθήσει η κατάρρευση της Βραζιλίας. Και ο λόγος ήταν απλός, η Βραζιλία ήταν μία κολοσσιαία οικονομία που είχε άνοιγμα στο διεθνές οικονομικό σύστημα. Επομένως, η πτώχευση της Βραζιλίας ή ακόμα και η οικονομική της εξαθλίωση θα μπορούσε να έχει ανεξέλεγκτες συνέπειες στην παγκόσμια αγορά. Η λύση ήταν απλή, μαθαίνουμε από τα λάθη της Αργεντινής, εσωτερικά και εξωτερικά και σπεύδουμε να στηρίξουμε τη Βραζιλία. Θα ήταν βέβαια άδικο να υποστηρίξουμε ότι η Βραζιλία επιβίωσε μόνο από την εξωτερική βοήθεια. Ευτυχώς για τη χώρα ακολούθησε έγκαιρα ένα διαφορετικό μοντέλο οικονομικής σκέψης.
Ο δρόμος που δεν περνά από το ΔΝΤ
Στη Βραζιλία δεν κυριάρχησαν τα νεοφιλελεύθερα δόγματα, αλλά ο κεϊνσιανισμός και μια σχολή οικονομικής σκέψης που στηρίχτηκε στις παραδόσεις των θεωριών της ανάπτυξης - υπανάπτυξης. Η Βραζιλία διαθέτει ισχυρό δημόσιο τομέα. Εξαιρετικά κέντρα ερευνών. Είναι παγκοσμίως τρίτη σε εξαγωγές αγροτικών προϊόντων (πρώτη στον κόσμο σε ζάχαρη και αιθανόλη, σε κοτόπουλα, σε βοδινό κρέας, σε καφέ, καπνό και χυμό πορτοκαλιού, δεύτερη σε σόγια). Η δημόσια βραζιλιανή εταιρεία Petrobras διαθέτει την καλύτερη τεχνολογία άντλησης αερίου και πετρελαίου σε μεγάλα βάθη θαλάσσης. Η τεχνολογία αυτή στηρίχθηκε στις εργασίες του ειδικού ινστιτούτου Coppe, που ανήκει στο δημόσιο πανεπιστήμιο του Ρίο. Την ίδια επιτυχία είχε η Βραζιλία στην ανάπτυξη νέων τεχνολογιών ενέργειας από βιομάζα και αγροτικά προϊόντα. Βραζιλιάνικη είναι και μία από τις καλύτερες εταιρείες κατασκευής αεροπλάνων στον κόσμο, η Embraer, που η ανάπτυξή της στηρίχθηκε στο δημόσιο Ινστιτούτο Τεχνολογίας Αεροναυπηγικής. Η Βραζιλία διαθέτει σήμερα την πιο εξειδικευμένη εταιρεία κατασκευών στον κόσμο για υδροηλεκτρικά έργα, την Odebrecht, χάρη στην ειδική μέθοδο οργάνωσης (την «ΤΕΟ») που ανέπτυξε σε συνεργασία με τις σχολές διοίκησης του Σαν Πάολο. Από τα στοιχεία αυτά γίνεται αντιληπτό ότι η Βραζιλία απλά χρησιμοποίησε την εξωτερική βοήθεια συνδυάζοντάς την με μία άψογη αναπτυξιακή πολιτική.
Από την άλλη πλευρά η Αργεντινή, αφού κατέρρευσε και πήρε ένα σκληρό μάθημα από μία διακυβέρνηση διαφθοράς σε όλα τα επίπεδα, με την ισχυρή μεσαία τάξη της χώρας σχεδόν να βρίσκεται υπό διάλυση και τους φτωχούς να πολλαπλασιάζονται (το 60% του πληθυσμού βρέθηκε να ζει κάτω από το όριο της φτώχειας, το 20% σε συνθήκες απόλυτης μιζέριας, η ανεργία έφτασε στο 20%), κατόρθωσε να ορθοποδήσει. Ο εμπνευστής της νέας εποχής για την Αργεντινή ήταν ο Νέστορ Κίρσνερ, σύζυγος της σημερινής προέδρου της χώρας, ο οποίος αμφισβήτησε ένα μέρος του εξωτερικού χρέους, επαναδιαπραγματεύτηκε το υπόλοιπο και το κυριότερο αγνόησε τις επιταγές του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, δίνοντας βάρος στις δημόσιες επενδύσεις και προσοχή στα μεγάλα κοινωνικά προβλήματα.
Ο λόγος που παραθέτουμε τις δύο περιπτώσεις είναι πρώτον για να σημειώσουμε για μία ακόμα φορά ότι εφόσον υπάρχουν παραδείγματα προς αποφυγή, υπάρχουν αντίστοιχα και πολιτικές προς μίμηση. Επομένως δεν χρειάζεται να ανακαλύψει κανείς την πυρίτιδα, αρκεί να τις μελετήσει και να τις προσαρμόσει ανά περίπτωση.
Μύθοι και ευρηματικότητα
Η Ελλάδα μπορεί να έχει κοινά σημεία με την περίπτωση της Αργεντινής, αλλά θα μπορούσε να διδαχθεί από την πολιτική της Βραζιλίας. Αντίστοιχα η Ισπανία αποτελεί επίσης μία μεγάλη οικονομία όπως και η Βραζιλία και είναι εύλογο να σπεύδουν όλοι να τη στηρίξουν, αυτό άλλωστε φάνηκε και από την επιτυχημένη δημοπρασία πενταετών κρατικών ομολόγων της, παρά την προειδοποίηση που απηύθυνε ο οίκος Moody΄s για πιθανή υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της, αλλά και από την υποβάθμιση τελικά μόνο τεσσάρων περιφερειών της. Το θέμα επομένως δεν είναι πόσο σε στηρίζει η διεθνή αγορά, αλλά τι κάνεις για να μην έχεις την ανάγκη αυτή στο μέλλον. Και ας καταρρίψουμε έναν μύθο: ο αδύναμος είναι αυτός που πρέπει να είναι ευρηματικός για να επιβιώνει και όχι ο δυνατός. Άλλωστε τα λεφτά πάνε στα λεφτά, όπως λέει ο σοφός λαός!
Η ιστορία επαναλαμβάνεται, ακόμα και αν πρόκειται για την οικονομική ιστορία. Η περίπτωση Ελλάδας και Ισπανίας και πιο συγκεκριμένα η στοχοποίησή τους από διεθνή κέντρα διαχείρισης κεφαλαίων θυμίζει πολύ έντονα τις «μαύρες» μέρες στα τέλη του 2001 αρχές του 2002 στη Λατινική Αμερική. Όταν ξέσπασε η οικονομική κρίση, για την ακρίβεια όταν έφτασε στο αποκορύφωμά της στην Αργεντινή με ανεξέλεγκτες πλέον συνέπειες για τον κοινωνικό ιστό της χώρας, η μεγάλη αγωνία του διεθνούς οικονομικού συστήματος ήταν όχι πώς θα ανακάμψει η χώρα αυτή, η οποία έτσι για την ιστορία να αναφέρουμε ότι ήταν μεταπολεμικά η έβδομη πιο πλούσια χώρα στον κόσμο, αλλά μη τυχόν και ακολουθήσει η κατάρρευση της Βραζιλίας. Και ο λόγος ήταν απλός, η Βραζιλία ήταν μία κολοσσιαία οικονομία που είχε άνοιγμα στο διεθνές οικονομικό σύστημα. Επομένως, η πτώχευση της Βραζιλίας ή ακόμα και η οικονομική της εξαθλίωση θα μπορούσε να έχει ανεξέλεγκτες συνέπειες στην παγκόσμια αγορά. Η λύση ήταν απλή, μαθαίνουμε από τα λάθη της Αργεντινής, εσωτερικά και εξωτερικά και σπεύδουμε να στηρίξουμε τη Βραζιλία. Θα ήταν βέβαια άδικο να υποστηρίξουμε ότι η Βραζιλία επιβίωσε μόνο από την εξωτερική βοήθεια. Ευτυχώς για τη χώρα ακολούθησε έγκαιρα ένα διαφορετικό μοντέλο οικονομικής σκέψης.
Ο δρόμος που δεν περνά από το ΔΝΤ
Στη Βραζιλία δεν κυριάρχησαν τα νεοφιλελεύθερα δόγματα, αλλά ο κεϊνσιανισμός και μια σχολή οικονομικής σκέψης που στηρίχτηκε στις παραδόσεις των θεωριών της ανάπτυξης - υπανάπτυξης. Η Βραζιλία διαθέτει ισχυρό δημόσιο τομέα. Εξαιρετικά κέντρα ερευνών. Είναι παγκοσμίως τρίτη σε εξαγωγές αγροτικών προϊόντων (πρώτη στον κόσμο σε ζάχαρη και αιθανόλη, σε κοτόπουλα, σε βοδινό κρέας, σε καφέ, καπνό και χυμό πορτοκαλιού, δεύτερη σε σόγια). Η δημόσια βραζιλιανή εταιρεία Petrobras διαθέτει την καλύτερη τεχνολογία άντλησης αερίου και πετρελαίου σε μεγάλα βάθη θαλάσσης. Η τεχνολογία αυτή στηρίχθηκε στις εργασίες του ειδικού ινστιτούτου Coppe, που ανήκει στο δημόσιο πανεπιστήμιο του Ρίο. Την ίδια επιτυχία είχε η Βραζιλία στην ανάπτυξη νέων τεχνολογιών ενέργειας από βιομάζα και αγροτικά προϊόντα. Βραζιλιάνικη είναι και μία από τις καλύτερες εταιρείες κατασκευής αεροπλάνων στον κόσμο, η Embraer, που η ανάπτυξή της στηρίχθηκε στο δημόσιο Ινστιτούτο Τεχνολογίας Αεροναυπηγικής. Η Βραζιλία διαθέτει σήμερα την πιο εξειδικευμένη εταιρεία κατασκευών στον κόσμο για υδροηλεκτρικά έργα, την Odebrecht, χάρη στην ειδική μέθοδο οργάνωσης (την «ΤΕΟ») που ανέπτυξε σε συνεργασία με τις σχολές διοίκησης του Σαν Πάολο. Από τα στοιχεία αυτά γίνεται αντιληπτό ότι η Βραζιλία απλά χρησιμοποίησε την εξωτερική βοήθεια συνδυάζοντάς την με μία άψογη αναπτυξιακή πολιτική.
Από την άλλη πλευρά η Αργεντινή, αφού κατέρρευσε και πήρε ένα σκληρό μάθημα από μία διακυβέρνηση διαφθοράς σε όλα τα επίπεδα, με την ισχυρή μεσαία τάξη της χώρας σχεδόν να βρίσκεται υπό διάλυση και τους φτωχούς να πολλαπλασιάζονται (το 60% του πληθυσμού βρέθηκε να ζει κάτω από το όριο της φτώχειας, το 20% σε συνθήκες απόλυτης μιζέριας, η ανεργία έφτασε στο 20%), κατόρθωσε να ορθοποδήσει. Ο εμπνευστής της νέας εποχής για την Αργεντινή ήταν ο Νέστορ Κίρσνερ, σύζυγος της σημερινής προέδρου της χώρας, ο οποίος αμφισβήτησε ένα μέρος του εξωτερικού χρέους, επαναδιαπραγματεύτηκε το υπόλοιπο και το κυριότερο αγνόησε τις επιταγές του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, δίνοντας βάρος στις δημόσιες επενδύσεις και προσοχή στα μεγάλα κοινωνικά προβλήματα.
Ο λόγος που παραθέτουμε τις δύο περιπτώσεις είναι πρώτον για να σημειώσουμε για μία ακόμα φορά ότι εφόσον υπάρχουν παραδείγματα προς αποφυγή, υπάρχουν αντίστοιχα και πολιτικές προς μίμηση. Επομένως δεν χρειάζεται να ανακαλύψει κανείς την πυρίτιδα, αρκεί να τις μελετήσει και να τις προσαρμόσει ανά περίπτωση.
Μύθοι και ευρηματικότητα
Η Ελλάδα μπορεί να έχει κοινά σημεία με την περίπτωση της Αργεντινής, αλλά θα μπορούσε να διδαχθεί από την πολιτική της Βραζιλίας. Αντίστοιχα η Ισπανία αποτελεί επίσης μία μεγάλη οικονομία όπως και η Βραζιλία και είναι εύλογο να σπεύδουν όλοι να τη στηρίξουν, αυτό άλλωστε φάνηκε και από την επιτυχημένη δημοπρασία πενταετών κρατικών ομολόγων της, παρά την προειδοποίηση που απηύθυνε ο οίκος Moody΄s για πιθανή υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της, αλλά και από την υποβάθμιση τελικά μόνο τεσσάρων περιφερειών της. Το θέμα επομένως δεν είναι πόσο σε στηρίζει η διεθνή αγορά, αλλά τι κάνεις για να μην έχεις την ανάγκη αυτή στο μέλλον. Και ας καταρρίψουμε έναν μύθο: ο αδύναμος είναι αυτός που πρέπει να είναι ευρηματικός για να επιβιώνει και όχι ο δυνατός. Άλλωστε τα λεφτά πάνε στα λεφτά, όπως λέει ο σοφός λαός!
