Η Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης δώρισε στο Μουσείο Ολοκαυτώματος των ΗΠΑ δύο επιτύμβιες στήλες του εβραϊκού κοιμητηρίου της πόλης.
Το δικό της λιθαράκι στην προσπάθεια να μην σβήσει η μνήμη του μαρτυρίου των Εβραίων από τη Ναζιστική θηριωδία βάζει η Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης, δωρίζοντας στο Μουσείο Ολοκαυτώματος των ΗΠΑ, στην Ουάσιγκτον, δύο επιτύμβιες στήλες του εβραϊκού κοιμητηρίου της πόλης, που θα ενταχθούν στα μόνιμα εκθέματα του Μουσείου.
Πρόκειται για υπολείμματα δύο επιτύμβιων στηλών του παλιού εβραϊκού κοιμητηρίου της Θεσσαλονίκης, που είχε καταστραφεί κατά τη διάρκεια της Ναζιστικής κατοχής.
Η Γενική Πρόξενος των ΗΠΑ στη Θεσσαλονίκη, Κάθριν Κέι, θα παραλάβει τα κειμήλια αυτά, «μάρτυρες» της διαχρονικής, εβραϊκής παρουσίας στη Θεσσαλονίκη, σε μια ειδική τελετή, που θα πραγματοποιηθεί, μεθαύριο, Πέμπτη, στο εβραϊκό κοιμητήριο, στην περιοχή της Σταυρούπολης.
Όπως δήλωσε ο πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης, Δαυίδ Σαλτιέλ, το Μουσείο Ολοκαυτώματος των ΗΠΑ είχε εκδηλώσει παλαιότερα την επιθυμία να συμπεριλάβει κάποια αντικείμενα ή κειμήλια της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης στα εκθέματά του.
Προς ικανοποίηση της επιθυμίας αυτής και με την ευκαιρία της επίδοσης αντιγράφων των αρχείων της κοινότητας, προς επεξεργασία, από το Μουσείο (σ.σ. τα πρωτότυπα φυλάσσονται στη Ρωσία), η Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης αποφάσισε να προχωρήσει σ΄ αυτή τη δωρεά, έχοντας προηγουμένως λάβει την έγκριση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, όπως επεσήμανε χαρακτηριστικά ο κ. Σαλτιέλ.
«Η Θεσσαλονίκη είναι μια πόλη μαρτυρική, όπως και άλλες πόλεις της Ελλάδας (σε ό,τι αφορά στο Ολοκαύτωμα). Μ΄ αυτή την πράξη, τη δωρεά, τοποθετείται πλέον μέσα σ΄ αυτό το μουσείο, που το επισκέπτονται εκατομμύρια άνθρωποι κάθε χρόνο», ανέφερε ο κ. Σαλτιέλ, εκτιμώντας πως η εξέλιξη αυτή θα μπορούσε να αποτελέσει κίνητρο, ώστε περισσότεροι άνθρωποι από όλο τον κόσμο να επισκεφθούν τη Θεσσαλονίκη για να γνωρίσουν από κοντά την ιστορία της ισραηλιτικής κοινότητας της πόλης, που μετρά αιώνες ζωής.
Το παλαιό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης, που, σύμφωνα με αναφορές της Ισραηλιτικής Κοινότητας, καταλάμβανε έκταση περίπου 300.000 τ.μ., καταστράφηκε από τους Ναζί και τα ταφικά μνημεία λεηλατήθηκαν και διασκορπίστηκαν σ΄ ολόκληρη την πόλη. Μετά την απελευθέρωση, η Κοινότητα χρησιμοποιεί το νέο νεκροταφείο της, στην περιοχή της Σταυρούπολης, το οποίο της παραχωρήθηκε το 1938. Εκεί, μεταφέρθηκαν κάποια μάρμαρα του παλιού νεκροταφείου, που διασώθηκαν κι έχει ανεγερθεί κι ένα μνημείο για τα θύματα του Ολοκαυτώματος.
Το παλαιό εβραϊκό κοιμητήριο στη Θεσσαλονίκη, σύμφωνα με ιστορικά στοιχεία, ήταν το μεγαλύτερο εβραϊκό στον κόσμο και το μόνο μεταξύ όλων των αντίστοιχων νεκροταφείων στην Ευρώπη, που καταστράφηκε εξ ολοκλήρου κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Η Στέλα Σάλεμ, στο περιοδικό Cultural Forum of the Jewish Community of Thessaloniki, γράφει για το «Παλιό Εβραϊκό Νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης»:
«Στις αρχές του Δεκεμβρίου του 1942, ο Κυβερνητικός Εκπρόσωπος εξέδωσε ένα σχέδιο για την κατάσχεση του Εβραϊκού Κοιμητηρίου. Στις 6 Δεκεμβρίου 1942 o (Aegean) Merten (Στρατιωτικός Διοικητής της Θεσσαλονίκης) επισκέφτηκε τηn τοποθεσία του Εβραϊκού Κοιμητηρίου με τον Γενικό Κυβερνήτη Β. Σιμονίδη, τον Γενικό του Γραμματέα κ. Almeida, τον πολιτικό μηχανικό, ο οποίος θα επιτάχυνε την διαδικασία για την κατάσχεση, τον Ραβίνο Korets, τον μηχανικό Eli Modiano και τον Ραβίνο Michael Molcho, ο οποίος τους έδειξε τους τύμβους με την μεγάλη ιστορική αξία. Στιγμιαία, ο κ. Merten αποφάσισε: α) να κατασχέσει μέρος του Κοιμητηρίου πλησίον του Πανεπιστημίου και της περιοχής των 40 Εκκλησιών, β) να αφήσει ανέπαφο το υπόλοιπο μέρος του Κοιμητηρίου, γ) να μην καταστρέψει τους τύμβους των τελευταίων 30 ετών σε ολόκληρο το Κοιμητήριο. Κατά τη διάρκεια της ίδιας ημέρας, μετά την αναχώρηση του κ. Merten από το Κοιμητήριο, άρχισε η καταστροφή. Κανένας τύμβος δεν παρέμεινε ανέπαφος. Το Εβραϊκό Κοιμητήριο μετατράπηκε σε μια τεράστια έκταση κατεστραμμένων επιτύμβιων πλακών, γεμάτη με οστά αποθανόντων. Οποιοσδήποτε μπορούσε να κλέψει επιτύμβιες στήλες. Επιτύμβιες στήλες χρησιμοποιήθηκαν ως υλικό κατασκευής εντός και εκτός της πόλης της Θεσσαλονίκης. Οι Γερμανοί δημιούργησαν ακόμα και πισίνα χρησιμοποιώντας επιτύμβιες στήλες από το Κοιμητήριο. Επιτύμβιες πλάκες χρησιμοποιήθηκαν στην κατασκευή δρόμων. Επειγόντως, οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης προσπάθησαν να μεταφέρουν τους τύμβους των αγαπημένων συγγενών τους στο Νέο Κοιμητήριο. Το Εβραϊκό Κοιμητήριο των 400.000 τύμβων με ιστορία μεγαλύτερη των πέντε αιώνων καταστράφηκε».
Πρόκειται για υπολείμματα δύο επιτύμβιων στηλών του παλιού εβραϊκού κοιμητηρίου της Θεσσαλονίκης, που είχε καταστραφεί κατά τη διάρκεια της Ναζιστικής κατοχής.
Η Γενική Πρόξενος των ΗΠΑ στη Θεσσαλονίκη, Κάθριν Κέι, θα παραλάβει τα κειμήλια αυτά, «μάρτυρες» της διαχρονικής, εβραϊκής παρουσίας στη Θεσσαλονίκη, σε μια ειδική τελετή, που θα πραγματοποιηθεί, μεθαύριο, Πέμπτη, στο εβραϊκό κοιμητήριο, στην περιοχή της Σταυρούπολης.
Όπως δήλωσε ο πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης, Δαυίδ Σαλτιέλ, το Μουσείο Ολοκαυτώματος των ΗΠΑ είχε εκδηλώσει παλαιότερα την επιθυμία να συμπεριλάβει κάποια αντικείμενα ή κειμήλια της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης στα εκθέματά του.
Προς ικανοποίηση της επιθυμίας αυτής και με την ευκαιρία της επίδοσης αντιγράφων των αρχείων της κοινότητας, προς επεξεργασία, από το Μουσείο (σ.σ. τα πρωτότυπα φυλάσσονται στη Ρωσία), η Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης αποφάσισε να προχωρήσει σ΄ αυτή τη δωρεά, έχοντας προηγουμένως λάβει την έγκριση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, όπως επεσήμανε χαρακτηριστικά ο κ. Σαλτιέλ.
«Η Θεσσαλονίκη είναι μια πόλη μαρτυρική, όπως και άλλες πόλεις της Ελλάδας (σε ό,τι αφορά στο Ολοκαύτωμα). Μ΄ αυτή την πράξη, τη δωρεά, τοποθετείται πλέον μέσα σ΄ αυτό το μουσείο, που το επισκέπτονται εκατομμύρια άνθρωποι κάθε χρόνο», ανέφερε ο κ. Σαλτιέλ, εκτιμώντας πως η εξέλιξη αυτή θα μπορούσε να αποτελέσει κίνητρο, ώστε περισσότεροι άνθρωποι από όλο τον κόσμο να επισκεφθούν τη Θεσσαλονίκη για να γνωρίσουν από κοντά την ιστορία της ισραηλιτικής κοινότητας της πόλης, που μετρά αιώνες ζωής.
Το παλαιό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης, που, σύμφωνα με αναφορές της Ισραηλιτικής Κοινότητας, καταλάμβανε έκταση περίπου 300.000 τ.μ., καταστράφηκε από τους Ναζί και τα ταφικά μνημεία λεηλατήθηκαν και διασκορπίστηκαν σ΄ ολόκληρη την πόλη. Μετά την απελευθέρωση, η Κοινότητα χρησιμοποιεί το νέο νεκροταφείο της, στην περιοχή της Σταυρούπολης, το οποίο της παραχωρήθηκε το 1938. Εκεί, μεταφέρθηκαν κάποια μάρμαρα του παλιού νεκροταφείου, που διασώθηκαν κι έχει ανεγερθεί κι ένα μνημείο για τα θύματα του Ολοκαυτώματος.
Το παλαιό εβραϊκό κοιμητήριο στη Θεσσαλονίκη, σύμφωνα με ιστορικά στοιχεία, ήταν το μεγαλύτερο εβραϊκό στον κόσμο και το μόνο μεταξύ όλων των αντίστοιχων νεκροταφείων στην Ευρώπη, που καταστράφηκε εξ ολοκλήρου κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Η Στέλα Σάλεμ, στο περιοδικό Cultural Forum of the Jewish Community of Thessaloniki, γράφει για το «Παλιό Εβραϊκό Νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης»:
«Στις αρχές του Δεκεμβρίου του 1942, ο Κυβερνητικός Εκπρόσωπος εξέδωσε ένα σχέδιο για την κατάσχεση του Εβραϊκού Κοιμητηρίου. Στις 6 Δεκεμβρίου 1942 o (Aegean) Merten (Στρατιωτικός Διοικητής της Θεσσαλονίκης) επισκέφτηκε τηn τοποθεσία του Εβραϊκού Κοιμητηρίου με τον Γενικό Κυβερνήτη Β. Σιμονίδη, τον Γενικό του Γραμματέα κ. Almeida, τον πολιτικό μηχανικό, ο οποίος θα επιτάχυνε την διαδικασία για την κατάσχεση, τον Ραβίνο Korets, τον μηχανικό Eli Modiano και τον Ραβίνο Michael Molcho, ο οποίος τους έδειξε τους τύμβους με την μεγάλη ιστορική αξία. Στιγμιαία, ο κ. Merten αποφάσισε: α) να κατασχέσει μέρος του Κοιμητηρίου πλησίον του Πανεπιστημίου και της περιοχής των 40 Εκκλησιών, β) να αφήσει ανέπαφο το υπόλοιπο μέρος του Κοιμητηρίου, γ) να μην καταστρέψει τους τύμβους των τελευταίων 30 ετών σε ολόκληρο το Κοιμητήριο. Κατά τη διάρκεια της ίδιας ημέρας, μετά την αναχώρηση του κ. Merten από το Κοιμητήριο, άρχισε η καταστροφή. Κανένας τύμβος δεν παρέμεινε ανέπαφος. Το Εβραϊκό Κοιμητήριο μετατράπηκε σε μια τεράστια έκταση κατεστραμμένων επιτύμβιων πλακών, γεμάτη με οστά αποθανόντων. Οποιοσδήποτε μπορούσε να κλέψει επιτύμβιες στήλες. Επιτύμβιες στήλες χρησιμοποιήθηκαν ως υλικό κατασκευής εντός και εκτός της πόλης της Θεσσαλονίκης. Οι Γερμανοί δημιούργησαν ακόμα και πισίνα χρησιμοποιώντας επιτύμβιες στήλες από το Κοιμητήριο. Επιτύμβιες πλάκες χρησιμοποιήθηκαν στην κατασκευή δρόμων. Επειγόντως, οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης προσπάθησαν να μεταφέρουν τους τύμβους των αγαπημένων συγγενών τους στο Νέο Κοιμητήριο. Το Εβραϊκό Κοιμητήριο των 400.000 τύμβων με ιστορία μεγαλύτερη των πέντε αιώνων καταστράφηκε».
