του Γιώργου Μητράκη
Ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας και ο Ρώσος πρόεδρος Βλαδιμίρ Πούτιν συζήτησαν χθες στο Κρεμλίνο –μεταξύ άλλων- και για την κατασκευή αγωγού φυσικού αερίου, που θα μεταφέρει ρωσικό αέριο στην Ευρώπη.
Επίσης, χθες η διοίκηση της ΟΛΘ ΑΕ παρουσίασε επίσημα δύο νέους γερανούς, με τους οποίους ενισχύεται ο μηχανολογικός εξοπλισμός του λιμανιού της Θεσσαλονίκης.
Οι δύο ειδήσεις μοιάζουν άσχετες μεταξύ τους. Και όντως είναι αν εξαιρέσει κανείς το εξής δεδομένο: χωροταξικά αμφότερες αφορούν τη Β. Ελλάδα. Τη γεωστρατηγική σημασία μιας περιοχής, που μετά τις διεθνείς ανακατατάξεις από τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης αρχικά και της Γιουγκοσλαβίας αργότερα αποτελεί νησίδα σταθερότητας ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση. Ανάμεσα στην Ευρώπη και την Ασία. Ένα πλεονέκτημα που στη θεωρία είναι αυταπόδεικτα σημαντικό και μπορεί να αποβεί αποδοτικό. Στην πράξη, όμως, δεν έχει αξιοποιηθεί σχεδόν καθόλου. Το μόνο που τα τελευταία 25 χρόνια δείχνει να προχωράει είναι η κατασκευή του αγωγού ΤΑΡ, που θα μεταφέρει φυσικό αέριο από το Αζερμπαϊτζάν στην Ευρώπη. Αν και με την τραυματική εμπειρία της υπόθεσης του αγωγού μεταφοράς πετρελαίου Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολη καλύτερα να είμαστε λίγο επιφυλακτικοί.
Δυστυχώς μέχρι τώρα η Βόρεια Ελλάδα δεν έχει καταφέρει να μετατρέψει το γεωγραφικό της πλεονέκτημα σε αναπτυξιακό αποτέλεσμα. Τα σχέδια που κατά καιρούς γίνονται παραμένουν επί χάρτου και αυτό δεν μπορεί να είναι τυχαίο. Επίσης, δεν είναι δυνατόν να φταίνε μόνο οι άλλοι, αν και σε «βαριά» ζητήματα, όπως για παράδειγμα η ενέργεια, τα νήματα κινούνται και από αρκετά πιο μακριά. Για τη Θεσσαλονίκη η ευκαιρία χάθηκε περισσότερες από μία φορές τα τελευταία 20 χρόνια και τίποτα δεν εγγυάται ότι θα ξαναπαρουσιαστεί. Ούτε «πρωτεύουσα των Βαλκανίων» έγινε, ούτε «επίκεντρο της Νοτιοανατολικής Ευρώπης» κατέστη. Αντίθετα παραμένει στάσιμη, κάτι που σε όρους πραγματικότητας σημαίνει υποχώρηση σε οικονομικό και θεσμικό επίπεδο στην ευρύτερη περιοχή.
Από το 1990 και για 10 – 15 χρόνια οι βαλκάνιοι προσέβλεπαν στη χώρα μας και έδιναν αυτονόητο προβάδισμα στη Θεσσαλονίκη, στην πιο κοντινή γι’ αυτούς Ελλάδα. Αλλά εμείς είχαμε να διοργανώσουν τους Ολυμπιακούς αγώνες της Αθήνας. Ακόμη, όμως, κι αν η ιστορία βοηθήσει και ξαναπαρουσιαστεί μια ευκαιρία για τη Θεσσαλονίκη, κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος ότι δεν θα ξαναπεταχτεί στα σκουπίδια. Πολύ περισσότερο που στην πραγματική ζωή οι ευκαιρίες δημιουργούνται από το σχεδιασμό των ανθρώπων, που αξιοποιούν την εκάστοτε συγκυρία.
Για την Ελλάδα –διότι σε αυτά τα πεδία ο πρώτος λόγος αφορά την οργανωμένη χώρα- ο στρατηγικός σχεδιασμός είναι μια παντελώς άγνωστη έννοια. Ιδιαίτερα στην οικονομία, μεταπολεμικά τα πάντα έκαναν είτε οι ξένοι –για παράδειγμα σχέδιο Μάρσαλ ή κοινοτικά προγράμματα-, είτε κάποιοι οραματιστές πολιτικοί, που επειδή στην ουσία έδρασαν ατομικά οι πρωτοβουλίες τους απέδωσαν ελάχιστα, αφού εκφυλίστηκαν σε βάθος ολίγου χρόνου. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της εισόδου της Ελλάδας στην Ευρωζώνη. Μια απόλυτα ορθή κίνηση οδήγησε τελικά στα χειρότερα λόγω ανεπαρκούς προετοιμασίας και διαχείρισης των αποτελεσμάτων της.
Η χώρα μας ήταν ανέτοιμη να αξιοποιήσει τις ευκαιρίες που δημιουργήθηκαν με άξονα το βορειοελλαδικό τόξο μετά το 1990. Στην πραγματικότητα κανείς από αυτούς που έπαιρναν αποφάσεις δεν επέλεξε την ανάπτυξη του Βορρά, κάτι που θα σήμαινε τη μετατόπιση συμφερόντων από το κέντρο. Στα λόγια –και στους χάρτες- το λιμάνι θα μεγαλουργούσε επεκτείνοντας την εμβέλεια του, η Θεσσαλονίκη θα γινόταν εμπορικό, χρηματοοικονομικό και εκπαιδευτικό κέντρο για 60 εκατομμύρια Βαλκάνιους, το ελληνικό κεφάλαιο θα «κατακτούσε» την βαλκανική ενδοχώρα και οι περιοχές της Μακεδονίας και της Θράκης που βρίσκονται πάνω στα σύνορα θα ευημερούσαν πολλαπλώς, μεταξύ άλλων και λόγω των ενεργειακών δυνατοτήτων. Τίποτε από αυτά δεν έγινε.
ΥΓ. Με αυτά τα δεδομένα τα δήθεν γεωπολιτικά «παιχνίδια» -που προϋποθέτουν απαντήσεις σε απλά ερωτήματα; ποιος είμαι; τι θέλω; πως θα το πετύχω; ποιες οι συνέπειες;- της χρεοκοπημένης μας χώρας που φλερτάρει με τους Ρώσους σήμερα, με τους Αμερικανούς χθες και με τους Ευρωπαίους καθημερινά προκαλούν μελαγχολία. Μέρες που είναι!
