Η Ελλάδα πρέπει να αισθάνεται λίγο σαν τον Σίσυφο, σημειώνει σε άρθρο του το περιοδικό Fortune. Υπό το βάρος του χρέους και του ελλείμματος του προϋπολογισμού, η διαδρομή προς την ανάκαμψη μοιάζει ανα
Η Ελλάδα πρέπει να αισθάνεται λίγο σαν τον Σίσυφο, σημειώνει σε άρθρο του το περιοδικό Fortune. Υπό το βάρος του χρέους και του ελλείμματος του προϋπολογισμού, η διαδρομή προς την ανάκαμψη μοιάζει αναμφίβολα απότομη, ολισθηρή και σχεδόν απρόσιτη. Αλλά όπως και ο Σίσυφος, στην ελληνική μυθολογία καταλήγει στην κορυφή μόνο για να διολισθήσει και πάλι, η Ελλάδα μοιάζει «βυθισμένη» στα προβλήματα, ακόμη και μετά το πακέτο των 145 δισεκατομμυρίων ευρώ.
Παρά τις αρχικές αντιδράσεις της αγοράς μετά την ανακοίνωση για το σχέδιο διάσωσης και την προσπάθεια της ελληνικής κυβέρνησης να εφαρμόσει επώδυνες μεταρρυθμίσεις, είναι διάχυτη ακόμα η αμφιβολία για τη δυνατότητα της χώρας να διαχειριστεί το οδυνηρό αυτό ταξίδι της ανάκαμψης.
Οι βασικές ανησυχίες συνοψίζονται στις εξής: οι πολιτικοί αναλυτές ανησυχούν ότι τα μέτρα είναι σκληρά και αντιλαϊκά, με αποτέλεσμα η κυβέρνηση δεν θα έχει τελικά την πολιτική βούληση και την υποστήριξη που απαιτείται για να τα προωθήσει. Από την άλλη πλευρά οι οικονομολόγοι ανησυχούν, η συνταγή του ΔΝΤ και των Ευρωπαίων εταίρων για βαθιές περικοπές στον προϋπολογισμό, απότομη μείωση των μισθών και αύξηση των φορολογικών συντελεστών θα ωθήσει την οικονομία σε ένα «σπιράλ» ύφεσης που δύσκολα θα αντιστραφεί και θα οδηγήσει τη χώρα σε ακόμα πιο γρήγορη διολίσθηση από αυτή του Σίσυφου.
Έτσι ποια θα μπορούσε να είναι η λύση για την Ελλάδα; Αν οι όροι του δανείου τελικά αποδειχθούν αβάσταχτοι θα μπορούσε απλά να μην αποπληρώσει τα χρωστούμενα όπως έκαναν χιλιάδες Αμερικανοί με τα δάνειά τους;
Φυσικά, δεν είναι τόσο απλό. Οι Αμερικανοί που δεν πληρώνουν χάνουν την αξιοπιστία τους. Και όταν μια εταιρεία χρεοκοπεί, υπάρχει ο κίνδυνος να χρειαστεί να κλείσει για πάντα. Αλλά τι συμβαίνει όταν μια χώρα προχωρήσει σε αθέτηση των υποχρεώσεών της; «Μια εταιρεία μπορεί να πάει σε πτώχευση. Και οι ιδιώτες μπορούν να κηρύξουν πτώχευσή. Αλλά τα κράτη όχι», εξηγεί ο Jan Randolph, επικεφαλής του τμήματος πιστοληπτικού κινδύνου της IHS Global Insight.
Η εναλλακτική αυτή μπορεί να μην ακούγεται τόσο κακή, αλλά δεν πρέπει να ξεγελάει. Το 2008 το ΔΝΤ σε έγγραφο εργασίας με τίτλο "Το Κόστος της μίας στάσης πληρωμών από χώρα", διαπίστωνε ότι οι περισσότερες οικονομίες, κατά μέσον όρο, τείνουν να συρρικνωθούν κατά 1,2 ποσοστιαίες μονάδες ετησίως κατά τη διάρκεια της αναδιάρθρωσης. Συχνά, οι πιο σοβαρές πολιτικές ακολουθούνται από κοινωνικές και οικονομικές αναταραχές.
Το παράδειγμα της Αργεντινής είναι ιδιαίτερα οδυνηρό: η χώρα κήρυξε αδυναμία πληρωμών το Δεκέμβριο του 2001, αφού είχε επιβάλει αυστηρά μέτρα λιτότητας μετά από συστάσεις του ΔΝΤ για πολλά χρόνια. Τελικά η ανεργία ανήλθε στο 20%, το ΑΕΠ μειώθηκε κατά 15% και σχεδόν ο μισός πληθυσμός, κατέληξε να ζει κάτω από το όριο της φτώχειας. Η Αργεντινή επί χρόνια έμεινε εκτός αγορών, ενώ η κυβέρνηση έχει εμπλακεί σε εκατοντάδες δίκες. Για περίοδο εννέα ετών, η Αργεντινή έχει στερηθεί το οξυγόνο των πιστωτικών αγορών και μόλις πρόσφατα έχει αρχίσει δειλά να κάνει συμφωνίες ανταλλαγής χρέους.
Αλλά η στάση πληρωμών είναι εξ ορισμού θανάσιμη; Όχι ακριβώς. «Υπάρχουν χρεωκοπίες και χρεωκοπίες», υποστηρίζει ο Carmen Reinhart καθηγητής διεθνών οικονομικών του Πανεπιστημίου του Maryland, ο οποίος έγραψε πρόσφατα ένα βιβλίο, με τίτλο «Αυτή η φορά είναι διαφορετική», μια ανάλυση των χρηματοοικονομικών κρίσεων τους τελευταίους οκτώ αιώνες.
Σύμφωνα με Reinhart, οι πτωχεύσεις χωρών είναι πιο κοινές από ό, τι πιστεύουμε. Μερικές εξ αυτών είναι άσχημες και «βρώμικες», όπως αυτή της Αργεντινής, ενώ άλλες είναι πιο ήπιες και γλυκιές, όπως της Ουρουγουάη, η οποία έκανε συμφωνία με τους πιστωτές της για την αναδιάρθρωση του χρέους της το 2003 και ανέρρωσε γρήγορα με ανάπτυξη σχεδόν 4% το επόμενο έτος.
Αλλά η αθέτηση πληρωμών όσο άσχημη και να είναι δεν συνεπάγεται αναγκαστικά και καταστροφή. Μετά την πανωλεθρία, καθώς και την υποτίμηση του πέσο, οι εξαγωγές γεωργικών προϊόντων της έγιναν φθηνότερα, με αποτέλεσμα η οικονομία να τρέξει με ρυθμό 9% το 2004. Παρά τα χρόνια της αρνητικής δημοσιότητας, κατέστη επίσης ένα ιδιαίτερα δημοφιλές τουριστικό θέρετρο λόγω του φτηνού κόστους ζωής και της ευνοϊκής συναλλαγματικής ισοτιμίας. Μάλιστα ο τουρισμός από τις ΗΠΑ σημείωσε διψήφιο ποσοστό αύξησης. Επιπλέον η Ρωσία μετά την στάση πληρωμών το 1998 και την υποτίμηση του εθνικού της νομίσματος (ρούβλι), η οικονομία της αναπτύχθηκε με ρυθμό 6,4% τον επόμενο χρόνο.
Για την Ελλάδα μία επιλογή θα μπορούσε να είναι η έξοδος από το ευρώ και η επιστροφή σε εθνικό νόμισμα. Το κέρδος μπορεί να αξίζει τον πόνο. Το περιοδικό Fortune υποστηρίζει ότι η επιλογή αυτή θα έδινε ευελιξία στην ελληνική νομισματική κυβέρνηση. Θα μπορούσε ακόμη και να βοηθήσει την Ελλάδα να ανεβάσει στην κορυφή τον βράχο που κουβαλάει ο Σίσυφος.
Παρά τις αρχικές αντιδράσεις της αγοράς μετά την ανακοίνωση για το σχέδιο διάσωσης και την προσπάθεια της ελληνικής κυβέρνησης να εφαρμόσει επώδυνες μεταρρυθμίσεις, είναι διάχυτη ακόμα η αμφιβολία για τη δυνατότητα της χώρας να διαχειριστεί το οδυνηρό αυτό ταξίδι της ανάκαμψης.
Οι βασικές ανησυχίες συνοψίζονται στις εξής: οι πολιτικοί αναλυτές ανησυχούν ότι τα μέτρα είναι σκληρά και αντιλαϊκά, με αποτέλεσμα η κυβέρνηση δεν θα έχει τελικά την πολιτική βούληση και την υποστήριξη που απαιτείται για να τα προωθήσει. Από την άλλη πλευρά οι οικονομολόγοι ανησυχούν, η συνταγή του ΔΝΤ και των Ευρωπαίων εταίρων για βαθιές περικοπές στον προϋπολογισμό, απότομη μείωση των μισθών και αύξηση των φορολογικών συντελεστών θα ωθήσει την οικονομία σε ένα «σπιράλ» ύφεσης που δύσκολα θα αντιστραφεί και θα οδηγήσει τη χώρα σε ακόμα πιο γρήγορη διολίσθηση από αυτή του Σίσυφου.
Έτσι ποια θα μπορούσε να είναι η λύση για την Ελλάδα; Αν οι όροι του δανείου τελικά αποδειχθούν αβάσταχτοι θα μπορούσε απλά να μην αποπληρώσει τα χρωστούμενα όπως έκαναν χιλιάδες Αμερικανοί με τα δάνειά τους;
Φυσικά, δεν είναι τόσο απλό. Οι Αμερικανοί που δεν πληρώνουν χάνουν την αξιοπιστία τους. Και όταν μια εταιρεία χρεοκοπεί, υπάρχει ο κίνδυνος να χρειαστεί να κλείσει για πάντα. Αλλά τι συμβαίνει όταν μια χώρα προχωρήσει σε αθέτηση των υποχρεώσεών της; «Μια εταιρεία μπορεί να πάει σε πτώχευση. Και οι ιδιώτες μπορούν να κηρύξουν πτώχευσή. Αλλά τα κράτη όχι», εξηγεί ο Jan Randolph, επικεφαλής του τμήματος πιστοληπτικού κινδύνου της IHS Global Insight.
Η εναλλακτική αυτή μπορεί να μην ακούγεται τόσο κακή, αλλά δεν πρέπει να ξεγελάει. Το 2008 το ΔΝΤ σε έγγραφο εργασίας με τίτλο "Το Κόστος της μίας στάσης πληρωμών από χώρα", διαπίστωνε ότι οι περισσότερες οικονομίες, κατά μέσον όρο, τείνουν να συρρικνωθούν κατά 1,2 ποσοστιαίες μονάδες ετησίως κατά τη διάρκεια της αναδιάρθρωσης. Συχνά, οι πιο σοβαρές πολιτικές ακολουθούνται από κοινωνικές και οικονομικές αναταραχές.
Το παράδειγμα της Αργεντινής είναι ιδιαίτερα οδυνηρό: η χώρα κήρυξε αδυναμία πληρωμών το Δεκέμβριο του 2001, αφού είχε επιβάλει αυστηρά μέτρα λιτότητας μετά από συστάσεις του ΔΝΤ για πολλά χρόνια. Τελικά η ανεργία ανήλθε στο 20%, το ΑΕΠ μειώθηκε κατά 15% και σχεδόν ο μισός πληθυσμός, κατέληξε να ζει κάτω από το όριο της φτώχειας. Η Αργεντινή επί χρόνια έμεινε εκτός αγορών, ενώ η κυβέρνηση έχει εμπλακεί σε εκατοντάδες δίκες. Για περίοδο εννέα ετών, η Αργεντινή έχει στερηθεί το οξυγόνο των πιστωτικών αγορών και μόλις πρόσφατα έχει αρχίσει δειλά να κάνει συμφωνίες ανταλλαγής χρέους.
Αλλά η στάση πληρωμών είναι εξ ορισμού θανάσιμη; Όχι ακριβώς. «Υπάρχουν χρεωκοπίες και χρεωκοπίες», υποστηρίζει ο Carmen Reinhart καθηγητής διεθνών οικονομικών του Πανεπιστημίου του Maryland, ο οποίος έγραψε πρόσφατα ένα βιβλίο, με τίτλο «Αυτή η φορά είναι διαφορετική», μια ανάλυση των χρηματοοικονομικών κρίσεων τους τελευταίους οκτώ αιώνες.
Σύμφωνα με Reinhart, οι πτωχεύσεις χωρών είναι πιο κοινές από ό, τι πιστεύουμε. Μερικές εξ αυτών είναι άσχημες και «βρώμικες», όπως αυτή της Αργεντινής, ενώ άλλες είναι πιο ήπιες και γλυκιές, όπως της Ουρουγουάη, η οποία έκανε συμφωνία με τους πιστωτές της για την αναδιάρθρωση του χρέους της το 2003 και ανέρρωσε γρήγορα με ανάπτυξη σχεδόν 4% το επόμενο έτος.
Αλλά η αθέτηση πληρωμών όσο άσχημη και να είναι δεν συνεπάγεται αναγκαστικά και καταστροφή. Μετά την πανωλεθρία, καθώς και την υποτίμηση του πέσο, οι εξαγωγές γεωργικών προϊόντων της έγιναν φθηνότερα, με αποτέλεσμα η οικονομία να τρέξει με ρυθμό 9% το 2004. Παρά τα χρόνια της αρνητικής δημοσιότητας, κατέστη επίσης ένα ιδιαίτερα δημοφιλές τουριστικό θέρετρο λόγω του φτηνού κόστους ζωής και της ευνοϊκής συναλλαγματικής ισοτιμίας. Μάλιστα ο τουρισμός από τις ΗΠΑ σημείωσε διψήφιο ποσοστό αύξησης. Επιπλέον η Ρωσία μετά την στάση πληρωμών το 1998 και την υποτίμηση του εθνικού της νομίσματος (ρούβλι), η οικονομία της αναπτύχθηκε με ρυθμό 6,4% τον επόμενο χρόνο.
Για την Ελλάδα μία επιλογή θα μπορούσε να είναι η έξοδος από το ευρώ και η επιστροφή σε εθνικό νόμισμα. Το κέρδος μπορεί να αξίζει τον πόνο. Το περιοδικό Fortune υποστηρίζει ότι η επιλογή αυτή θα έδινε ευελιξία στην ελληνική νομισματική κυβέρνηση. Θα μπορούσε ακόμη και να βοηθήσει την Ελλάδα να ανεβάσει στην κορυφή τον βράχο που κουβαλάει ο Σίσυφος.
