Τα σημερινά εγκαίνια του Ελληνο – Σερβικού Επαγγελματικού, Εμπορικού, Βιομηχανικού και Τουριστικού Επιμελητηρίου Ελλάδος στη Θεσσαλονίκη και η ταυτόχρονη επίσκεψη Σέρβων επιχειρηματιών και εκπροσώπων φορέων της χώρας στην πόλη, επαναφέρει στο προσκήνιο τη βαλκανική διάσταση της ελληνικής οικονομίας. Ιδιαίτερα της βορειοελλαδικής οικονομίας και επιχειρηματικότητας. Όπως άλλωστε τα ίδια ερεθίσματα παρέχει το Δίκτυο που ανακοίνωσε πριν από λίγες εβδομάδες ότι στήνει ο Σύνδεσμος Βιομηχανιών Βορείου Ελλάδος με τους φορείς των ελληνικών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται σε κάθε μία από τις βαλκανικές χώρες.
Μετά από χρόνια σιωπής –κι ενώ είχε προηγηθεί στη δεκαετία 1995 – 2005 ένα κρεσέντο σχεδιασμών, οραμάτων, εξαγγελιών κυρίως από την πλευρά της Ελλάδας, που έμεινε στα… χαρτιά - τα Βαλκάνια γίνονται και πάλι θέμα συζήτησης. Αυτή τη φορά σε μικροκλίμακα και δεύτερο πλάνο, αλλά πάντως βγαίνουν από την ομίχλη και τη σιωπή. Ανεξαρτήτως των αποτελεσμάτων που θα φέρουν οι συγκεκριμένες πρωτοβουλίες, η ψύχραιμη –και γιατί όχι ψυχρή- θεώρησή του καταλήγει σε συγκεκριμένα συμπεράσματα και εκτιμήσεις, που εδράζονται τόσο στα δεδομένα της συγκυρίας, όσο και στην εμπειρία των τελευταίων 20 ετών.
Κατ’ αρχήν τα Βαλκάνια είναι η φυσική ενδοχώρα της Βορείου Ελλάδος. Είναι δεδομένο ότι κάθε οικονομία για να αναπτυχθεί χρειάζεται ζωτικό χώρο, που ορίζεται με γεωγραφικά και πληθυσμιακά κριτήρια. Τα 60 εκατ. των καταναλωτών που αθροίζονται μαζί η Ελλάδα, η Βουλγαρία, η Ρουμανία, η Σερβία, τα Σκόπια, το Κόσοβο, η Βοσνία – Ερζεγοβίνη και η Αλβανία συνιστούν ικανοποιητική βάση για την ανάπτυξη μιας επιχειρηματικότητας με προοπτική, κάτι που δυσκολότερα προσφέρει η Ελλάδα –ή οποιαδήποτε άλλη αγορά- μόλις 11 εκατ. καταναλωτών. Επίσης, υπάρχει μια αξιοσημείωτη συμπληρωματικότητα ανάμεσα στις οικονομίες χωρών που είτε είναι ενταγμένες στην Ευρωπαϊκή Ένωση στην Ευρωζώνη (Ελλάδα, Βουλγαρία, Ρουμανία), είτε διατηρούν προνομιακές σχέσεις με τρίτες σημαντικές χώρες του πλανήτη, όπως η Ρωσία, η Κίνα και η επίσης γειτονική Τουρκία (Σερβία, ΠΓΔΜ, Αλβανία).
Όλα αυτά είναι πραγματικά δεδομένα που θεωρητικά μπορούν αν αξιοποιηθούν και να αποδώσουν. Τουλάχιστον θεωρητικά, διότι στην πράξη κάτι τέτοιο θα απαιτούσε κεντρικό σχεδιασμό, από κυβερνήσεις που αντιλαμβάνονται τις δυνατότητες και κάνουν ότι χρειάζεται –κυρίως υποχωρήσεις- για να δημιουργήσουν μια σημαντική περιφερειακή ενιαία αγορά. Πρακτικές που είναι πολύ προχωρημένες για τη νοοτροπία των χωρών της περιοχής, που «χαίρονται» την ανεξαρτησία τους μόλις λίγες δεκαετίες, στις οποίες δοκιμάστηκαν από πολέμους, βομβαρδισμούς, φανατισμούς, αλλαγές συνόρων…
Στην πράξη, λοιπόν, οι οικονομικές σχέσεις ανάμεσα στην Ελλάδα και στις Βαλκανικές χώρες παρακολουθούν πιστά τους πιο σκληρούς κανόνες της αγοράς. Ελληνικές επιχειρήσεις με δύναμη και θάρρος επεκτάθηκαν στην περιοχή, την εποχή της άνθισης της δικής μας οικονομίας. Αγόρασαν επιχειρήσεις, πούλησαν προϊόντα, επένδυσαν με βασικό κριτήριο το φτηνό εργατικό δυναμικό και το χαμηλό κόστος. Υπήρξε περίοδος που η Ελλάδα ήταν πρωταγωνίστρια στις χώρες της περιοχής σε πολύ σημαντικούς –μάλλο0ν καθοριστικούς- τομείς της οικονομίας, όπως οι τράπεζες και οι τηλεπικοινωνίες. Μέχρι σήμερα οι επιχειρήσεις ελληνικών συμφερόντων σε αυτές τις χώρες απασχολούν εκατοντάδες χιλιάδες εργαζομένων.
Με την κρίση στην Ελλάδα όλα ατόνισαν, αφού οι βαλκανικές οικονομίες δεν κατάφεραν ποτέ να απογειωθούν. Κάποιες ελληνικού ενδιαφέροντος καταστάσεις στην περιοχή συντηρούνται και στηρίζουν την δραστηριότητα από τη δική μας πλευρά των συνόρων, αλλά ούτε λόγος για επέκταση και εμβάθυνση της ελληνικής παρουσίας.
Συμπέρασμα: με την οικονομία των δύο πλευρών σε στασιμότητα η συνεργασία θα κολυμπάει στα… ρηχά. Με βολτούλες στη Θεσσαλονίκη, το Βελιγράδι, τη Σόφια, το Βουκουρέστι, τα Τίρανα, την Πρίστινα, το Σεράγιεβο και τα Σκόπια κάποιοι μεμονωμένοι θα ωφεληθούν –πάντα κάποιος στήνει μια δουλειά με επιτυχία, ανεξαρτήτως συνθηκών, αφού η ζωή δε σταματάει-, αλλά για να γίνει το μεγάλο μπαμ χρειάζεται συνεργασία σε διακρατική βάση που δεν υπάρχει.
Στην Ελλάδα οι εξουσίες αγωνίζονται καθημερινά για την επιβίωση της χώρας, δηλαδή του κράτους, και δεν έχουν χώρο για παραγωγικούς σχεδιασμούς, ενώ καμία από τις γειτονικές χώρες δεν διάγει άνετη καθημερινότητα. Κι επειδή δύο φτώχιες –όχι μόνο οικονομικές, αλλά και συστημικές- όταν συναντηθούν παραμένουν δύο φτώχιες, έτσι και το άθροισμα που δίνουν οκτώ φτώχιες δεν είναι ενθαρρυντικό. Εκτός εξαιρέσεων, που απλώς επιβεβαιώνουν τον κανόνα.
