Είναι χαρακτηριστικό των Ελλήνων να διαλέγουμε τις ακραίες καταστάσεις, και συχνά οδηγούμαστε εξ αυτού του λόγου σε δυσάρεστα αποτελέσματα. Ή του ύψους ή του βάθους είναι ο συνήθης τρόπος συμπεριφοράς μας, εκ διαμέτρου αντίθετος μ’ αυτόν που οι αρχαιοέλληνες φιλόσοφοι δίδαξαν, και προς τον οποίο έπρεπε να προσαρμοστούμε.
Στην περίπτωσή μας -αυτήν των διαπραγματεύσεων, που διεξάγουμε με την Ευρώπη- υποστηρίχθηκε από τα κυβερνώντα κόμματα πως θα αντιμετωπίσουμε τον αντίπαλο με ανδρεία, σύραμε το σπαθί μας και μπήκαμε στην μάχη. Μόνο που δώσαμε λάθος ερμηνεία στον όρο «ανδρεία».
Ο Αριστοτέλης δίδαξε ότι η αρετή αποτελεί μεσότητα μεταξύ μιας υπερβολής και μιας έλλειψης. Και ο ανδρείος βρίσκεται κάπου ανάμεσα στον «θρασύ» και στον «υποχωρητικό». Θρασύς -κατ’ Αριστοτέλη- είναι αυτός που ενώ είναι γνωστό πως ο αντίπαλος είναι πολύ ισχυρός και η αντιμετώπισή του δεν θα είναι επιτυχής, εν τούτοις αποτολμάται επίθεση εναντίον του. «Δειλός», ή «υποχωρητικός» είναι αυτός που ενώ οι πιθανότητες επιτυχίας είναι περισσότερες στον αγώνα κατά αντιπάλου, φοβάται και δεν τον διεξάγει. Ανδρείος δε, είναι εκείνος που διεξάγει αγώνα κατά ισοδυνάμου, περίπου, αντιπάλου, ανεξαρτήτως από την έκβασή του.
Στις πραγματοποιούμενες διαπραγματεύσεις η κυβέρνηση είναι δέσμια των «ανδρείων» υποσχέσεων που έδωσε προεκλογικώς, ενώ κατά τα ανωτέρω, μόνον ανδρείες δεν ήσαν. Επειδή τα χρησιμοποιούμενα όπλα είναι καταφανώς υποδεέσετρα από τα όπλα του αντιπάλου. Τι είδους επιτυχής αγώνας μπορεί να διεξαχθεί υπ’ αυτούς τους όρους;
Όταν ο αγωνιζόμενος εκπροσωπεί μόνον τον εαυτόν του, τότε η έκβαση των παράτολμων κινήσεών του θα έχει επίπτωση μόνον ως προς τον ίδιο ή τον στενό του κύκλο προσώπων. Μπορεί μερικές φορές να υπάρξει και γενικότερο όφελος, έστω και αν θυσιαστεί ο δράστης. Θα μιλήσουμε τότε για ηρωισμό, αυταπάρνηση, αυτοθυσία. Πρόκειται για πράξεις που απέχουν της λογικής, οφείλονται σε παρόρμηση της στιγμής, και αποτελούν εξαιρέσεις.
Όταν όμως από την δράση λίγων προσώπων εξαρτάται η τύχη ενός λαού, τότε ούτε κάν σκέφτονται τις παράτολμες ενέργειες, επειδή οφείλουν να δράσουν με σύνεση. Το αποτέλεσμα των ενεργειών τους δεν θα έχει επίπτωση μόνον στους ίδιους, αλλ’ επί εκατομμυρίων άλλων, ζώντων και μελλοντικών γενεών. Η ευθύνη επομένως είναι μεγάλη και τα βήματα πρέπει να γίνονται επί σταθερού εδάφους.
Δυστυχώς, δεν είναι ασύνηθες να ενεργούμε με παρόρμηση. Η αποχώρησή μας από το ΝΑΤΟ, επί Κωνσταντίνου Καραμανλή, ήταν ένα από τα μεγαλύτερα λάθη που έκανε ποτέ πολιτική ηγεσία, με επιπτώσεις που τις πληρώνουμε μέχρι σήμερα. Η αποχώρησή μας, εδραζόμενη σε δίκαιη λαϊκή αγανάκτηση για την συμπεριφορά των ΗΠΑ κατά της Κύπρου και Ελλάδας, είχε σκοπό την λαϊκή ικανοποίηση.
Όμως, το κενό που έμεινε στο Αιγαίο, οι ΗΠΑ κάλεσαν τους Τούρκους να το καλύψουν, έκαναν προς αυτούς και άλλες παραχωρήσεις, όταν δε η ισορροπία δυνάμεων άρχισε να αλλάζει με την εγκατάλειψη του «7 προς 10» (αναλογία εξοπλισμού των δύο χωρών), τότε ζητήσαμε να επανενταχθούμε.
Σας μεταφέρω την συζήτηση του στρατηγού Γκράτσιου με τον Αμερικανό διοικητή των νατοϊκών δυνάμεων, Ρότζερ, που έδρευε στη Νάπολι της Ιταλίας, όπως μού την διηγήθηκε επιφανής διπλωμάτης, γνώστης τω διαδραματισθέντων.
Ο Γκράτσιος, δίπλα στον Κ. Καραμανλή, έλεγε -τηλεφωνικώς- στον Ρότζερ, ότι επιστρέφουμε στο ΝΑΤΟ, αλλά να επανακτήσουμε τον έλεγχο του Αιγαίου. Ο Ρότζερ απάντησε «χωρίς όρους». Ο Γκράτσιος ζήτησε τον πλήρη έλεγχο στο στρατηγείο της Λάρισας, και ο Ρότζερ απάντησε «χωρίς όρους». Ό,τι ζητούσε η ελληνική πλευρά, η απάντηση του Ρότζερ ήταν ίδια και απαράλλαχτη, «χωρίς όρους». Και σκύψαμε το κεφάλι, επιστρέφοντας χωρίς όρους, και με τους Τούρκους κερδισμένους από την δική μας «ανδρεία» πράξη, της αποχώρησης. Παρόμοια και σήμερα η κατάσταση με την Γερμανία στη θέση των ΗΠΑ και την κα. Μέρκελ στην θέση του Ρότζερ.
Δεν υπονοώ με όλα αυτά, πως δεν πρέπει να υψώνουμε το κεφάλι, ούτε να αποδεχόμαστε όσα μας λέγουν. Δε θα μεταπέσουμε από την θρασύτητα στην υποχωρητικότητα. Αλλά πριν αποφασίσουμε να διεξάγουμε ένα αγώνα, θα πρέπει να υπολογίζουμε πάντα τους συσχετισμούς δυνάμεων -δικών μας και αντιπάλων- και αναλόγως των δεδομένων να αποφασίζουμε την τακτική και τις μεθόδους που θα ακολουθήσουμε. Αλλιώς «θα βαδίζουμε ξυπόλυτοι στ’ αγκάθια».
Ο Μακεδών
