Η επιβολή κυρώσεων εναντίον του Ιράν από την Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να επιβραδύνει την ανάπτυξη της ενεργειακής του βιομηχανίας αλλά δεν θα αποτελέσει καίριο πλήγμα.
Της Κωνσταντίνας Δημητρούλη
Δρ. Διεθνών Ενεργειακών Σχέσεων
Η επιβολή κυρώσεων εναντίον του Ιράν από την Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να επιβραδύνει την ανάπτυξη της ενεργειακής του βιομηχανίας αλλά δεν θα αποτελέσουν καίριο πλήγμα. Η σειρά αυτή κυρώσεων είναι η τρίτη κατά σειρά μετά από αυτές που επιβλήθηκαν με απόφαση των ΗΠΑ και του ΟΗΕ. Η ΕΕ αποφάσισε να επιβάλει δικά της μέτρα, απαγορεύοντας επενδύσεις, τεχνική βοήθεια, μεταφορά τεχνογνωσίας, υπηρεσιών και εξοπλισμού προς το Ιράν. Μέχρι σήμερα, οι ευρωπαϊκές εταιρίες πετρελαίου έπαιζαν βασικό ρόλο στη μεταφορά τεχνολογίας στο Ιράν. Πολλές μεγάλες εταιρίες πετρελαίου ωστόσο έχουν ήδη αποχωρήσει από το Ιράν, οπότε οι ευρωπαϊκές κυρώσεις θα έχουν επίπτωση κυρίως στις μικρότερες εταιρίες που διατηρούν εν ζωή την ιρανική πετρελαϊκή βιομηχανία.
Ωστόσο, οι επιπτώσεις στην παραγωγή του δεν αναμένεται να είναι τόσο δραματικές όσο θα επιθυμούσαν οι εμπνευστές της πολιτικής αυτής. Αναμφίβολα η παραγωγή του Ιράν μειώνεται εξαιτίας της παλαιότητας των πετρελαιοπηγών. Η Διεθνής Υπηρεσία Ενέργειας (ΙΕΑ) προβλέπει πως η ιρανική παραγωγή θα μειωθεί κατά 18% έως το 2015. Αν και το Ιράν είναι μεγάλος εξαγωγέας, στερείται διυλιστηρίων, με αποτέλεσμα να εισάγει το 30%-40% της βενζίνης του. Γεγονός που το καθιστά ιδιαίτερα ευάλωτο σε μέτρα όπως αυτά που αποφάσισε η ΕΕ. Πάντως η Τεχεράνη έχει κατορθώσει ήδη να μειώσει τις εισαγωγές της κατά 8%.
Παρά την κατάσταση αυτή το γεγονός ότι οι τιμές του πετρελαίου παραμένουν σε υψηλά επίπεδα θωρακίζουν τα έσοδα της χώρας από την ενέργεια με αποτέλεσμα να της παρέχουν τη δυνατότητα να επενδύσει στον εκσυγχρονισμό των εγκαταστάσεων. Επιπλέον, υπάρχουν φίλες – χώρες που δεν θα είχαν πρόβλημα να σπεύσουν σε βοήθεια και να καλύψουν το κενό που θα αφήσει στην ιρανική ενεργειακή βιομηχανία η επιβολή των ευρωπαϊκών κυρώσεων. Η Κίνα για παράδειγμα, η οποία ως γνωστόν διψά για ενέργεια και αποτελεί τον μεγαλύτερο εξαγωγέα διυλισμένων προϊόντων προς το Ιράν δεν θα άφηνε μία τέτοια ευκαιρία να πάει χαμένη. Άλλωστε οι Κινέζοι επενδυτές εδώ και περισσότερο από μία δεκαετία έχουν δείξει ότι μπορούν να κάνουν τη «βρώμικη» δουλειά και να επενδύουν σε χώρες και τομείς όπου κανείς άλλος δεν θα ήθελε να το πράξει λόγω επιβολής κυρώσεων για ανθρωπιστικούς και ειρηνευτικούς λόγους. Να σημειωθεί ότι η Κίνα χρησιμοποιεί αντίστοιχη πρακτική σε χώρες της Αφρικής όπου τα δικτατορικά και απάνθρωπα καθεστώτα αποτελούν για τις ευρωπαϊκές επενδύσεις ζώνες απαγορευτικές.
Η Ρωσία από την άλλη πλευρά, η οποία υποστήριξε τις κυρώσεις του ΟΗΕ για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν δεν θα επιθυμούσε να καταστρέψει τις σχέσεις με το επίσης πανίσχυρο εταίρο στο τομέα του φυσικού αερίου. Άλλωστε υπάρχει ένας ακόμα λόγος που η Ρωσία προτιμά να εφαρμόζει μία μετριοπαθή πολιτική: και αυτός δεν είναι άλλος από το γεγονός ότι το Ιράν αποτελεί έναν εν δυνάμει ανταγωνιστή της καθώς η ΕΕ τον θεωρεί πιθανό εναλλακτικό προμηθευτή φυσικού αερίου για να τροφοδοτήσει το μεγαλόπνοο ευρωπαϊκό σχέδιο του αγωγού Nabucco.
Επιπλέον, οι ευρωπαϊκές κυρώσεις εναντίον του Ιράν δεν θα επηρεάσουν σε τόσο σημαντικό βαθμό τη διεθνή αγορά ενέργειας. Και ο λόγος είναι ότι η παγκόσμια αγορά παραμένει πλημμυρισμένη από πετρέλαιο και φυσικό αέριο εφόσον η ύφεση έχει μειώσει τη ζήτηση.
Αυτό όμως που προβληματίζει ιδιαίτερα είναι ποιο είναι το όφελος της Ενωμένης Ευρώπης στην παρούσα δύσκολη συγκυρία να εγκαταλείψει το Ιράν. Κάτι αντίστοιχο είχε συμβεί και με το Ιράκ πολύ πριν τον πόλεμο με το επονομαζόμενο πρόγραμμα του ΟΗΕ «πετρέλαιο για τρόφιμα». Οι ΗΠΑ ασκούσαν ισχυρότατες πιέσεις σε σημείο υστερίας προς τις ευρωπαϊκές ενεργειακές εταιρείες να εγκαταλείψουν το Ιράκ και στη συνέχεια και όταν τα πράγματα άρχισαν να ομαλοποιούνται οι αμερικανικές εταιρείες ήταν αυτές που έσπευσαν ακόμα και στην κορύφωση του πολέμου να κλείσουν τα χρυσά ενεργειακά συμβόλαια (βλ. Halliburton). Επιπλέον, η Ενωμένη Ευρώπη έχει στηρίξει ένα σημαντικό μέρος του νέου της αγωγού, του Nabucco, τον οποίο οι Βρυξέλλες υποστηρίζουν με πάθος στο Ιράν καθώς τον θεωρούν εναλλακτικό προμηθευτή, ο οποίος μαζί με την Κασπία σε βάθος χρόνου θα μειώσει την εξάρτηση της ΕΕ από τη Ρωσία στο τομέα του φυσικού αερίου. Επομένως, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι οι ευρωπαϊκές κυρώσεις ακόμα και αν εφαρμοστούν στο ελάχιστο δυνατό βαθμό το μόνο που θα καταφέρουν είναι να δημιουργήσουν ένα ψυχρό κλίμα με το Ιράν χωρίς κανένα ουσιαστικό όφελος.
Δρ. Διεθνών Ενεργειακών Σχέσεων
Η επιβολή κυρώσεων εναντίον του Ιράν από την Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να επιβραδύνει την ανάπτυξη της ενεργειακής του βιομηχανίας αλλά δεν θα αποτελέσουν καίριο πλήγμα. Η σειρά αυτή κυρώσεων είναι η τρίτη κατά σειρά μετά από αυτές που επιβλήθηκαν με απόφαση των ΗΠΑ και του ΟΗΕ. Η ΕΕ αποφάσισε να επιβάλει δικά της μέτρα, απαγορεύοντας επενδύσεις, τεχνική βοήθεια, μεταφορά τεχνογνωσίας, υπηρεσιών και εξοπλισμού προς το Ιράν. Μέχρι σήμερα, οι ευρωπαϊκές εταιρίες πετρελαίου έπαιζαν βασικό ρόλο στη μεταφορά τεχνολογίας στο Ιράν. Πολλές μεγάλες εταιρίες πετρελαίου ωστόσο έχουν ήδη αποχωρήσει από το Ιράν, οπότε οι ευρωπαϊκές κυρώσεις θα έχουν επίπτωση κυρίως στις μικρότερες εταιρίες που διατηρούν εν ζωή την ιρανική πετρελαϊκή βιομηχανία.
Ωστόσο, οι επιπτώσεις στην παραγωγή του δεν αναμένεται να είναι τόσο δραματικές όσο θα επιθυμούσαν οι εμπνευστές της πολιτικής αυτής. Αναμφίβολα η παραγωγή του Ιράν μειώνεται εξαιτίας της παλαιότητας των πετρελαιοπηγών. Η Διεθνής Υπηρεσία Ενέργειας (ΙΕΑ) προβλέπει πως η ιρανική παραγωγή θα μειωθεί κατά 18% έως το 2015. Αν και το Ιράν είναι μεγάλος εξαγωγέας, στερείται διυλιστηρίων, με αποτέλεσμα να εισάγει το 30%-40% της βενζίνης του. Γεγονός που το καθιστά ιδιαίτερα ευάλωτο σε μέτρα όπως αυτά που αποφάσισε η ΕΕ. Πάντως η Τεχεράνη έχει κατορθώσει ήδη να μειώσει τις εισαγωγές της κατά 8%.
Παρά την κατάσταση αυτή το γεγονός ότι οι τιμές του πετρελαίου παραμένουν σε υψηλά επίπεδα θωρακίζουν τα έσοδα της χώρας από την ενέργεια με αποτέλεσμα να της παρέχουν τη δυνατότητα να επενδύσει στον εκσυγχρονισμό των εγκαταστάσεων. Επιπλέον, υπάρχουν φίλες – χώρες που δεν θα είχαν πρόβλημα να σπεύσουν σε βοήθεια και να καλύψουν το κενό που θα αφήσει στην ιρανική ενεργειακή βιομηχανία η επιβολή των ευρωπαϊκών κυρώσεων. Η Κίνα για παράδειγμα, η οποία ως γνωστόν διψά για ενέργεια και αποτελεί τον μεγαλύτερο εξαγωγέα διυλισμένων προϊόντων προς το Ιράν δεν θα άφηνε μία τέτοια ευκαιρία να πάει χαμένη. Άλλωστε οι Κινέζοι επενδυτές εδώ και περισσότερο από μία δεκαετία έχουν δείξει ότι μπορούν να κάνουν τη «βρώμικη» δουλειά και να επενδύουν σε χώρες και τομείς όπου κανείς άλλος δεν θα ήθελε να το πράξει λόγω επιβολής κυρώσεων για ανθρωπιστικούς και ειρηνευτικούς λόγους. Να σημειωθεί ότι η Κίνα χρησιμοποιεί αντίστοιχη πρακτική σε χώρες της Αφρικής όπου τα δικτατορικά και απάνθρωπα καθεστώτα αποτελούν για τις ευρωπαϊκές επενδύσεις ζώνες απαγορευτικές.
Η Ρωσία από την άλλη πλευρά, η οποία υποστήριξε τις κυρώσεις του ΟΗΕ για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν δεν θα επιθυμούσε να καταστρέψει τις σχέσεις με το επίσης πανίσχυρο εταίρο στο τομέα του φυσικού αερίου. Άλλωστε υπάρχει ένας ακόμα λόγος που η Ρωσία προτιμά να εφαρμόζει μία μετριοπαθή πολιτική: και αυτός δεν είναι άλλος από το γεγονός ότι το Ιράν αποτελεί έναν εν δυνάμει ανταγωνιστή της καθώς η ΕΕ τον θεωρεί πιθανό εναλλακτικό προμηθευτή φυσικού αερίου για να τροφοδοτήσει το μεγαλόπνοο ευρωπαϊκό σχέδιο του αγωγού Nabucco.
Επιπλέον, οι ευρωπαϊκές κυρώσεις εναντίον του Ιράν δεν θα επηρεάσουν σε τόσο σημαντικό βαθμό τη διεθνή αγορά ενέργειας. Και ο λόγος είναι ότι η παγκόσμια αγορά παραμένει πλημμυρισμένη από πετρέλαιο και φυσικό αέριο εφόσον η ύφεση έχει μειώσει τη ζήτηση.
Αυτό όμως που προβληματίζει ιδιαίτερα είναι ποιο είναι το όφελος της Ενωμένης Ευρώπης στην παρούσα δύσκολη συγκυρία να εγκαταλείψει το Ιράν. Κάτι αντίστοιχο είχε συμβεί και με το Ιράκ πολύ πριν τον πόλεμο με το επονομαζόμενο πρόγραμμα του ΟΗΕ «πετρέλαιο για τρόφιμα». Οι ΗΠΑ ασκούσαν ισχυρότατες πιέσεις σε σημείο υστερίας προς τις ευρωπαϊκές ενεργειακές εταιρείες να εγκαταλείψουν το Ιράκ και στη συνέχεια και όταν τα πράγματα άρχισαν να ομαλοποιούνται οι αμερικανικές εταιρείες ήταν αυτές που έσπευσαν ακόμα και στην κορύφωση του πολέμου να κλείσουν τα χρυσά ενεργειακά συμβόλαια (βλ. Halliburton). Επιπλέον, η Ενωμένη Ευρώπη έχει στηρίξει ένα σημαντικό μέρος του νέου της αγωγού, του Nabucco, τον οποίο οι Βρυξέλλες υποστηρίζουν με πάθος στο Ιράν καθώς τον θεωρούν εναλλακτικό προμηθευτή, ο οποίος μαζί με την Κασπία σε βάθος χρόνου θα μειώσει την εξάρτηση της ΕΕ από τη Ρωσία στο τομέα του φυσικού αερίου. Επομένως, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι οι ευρωπαϊκές κυρώσεις ακόμα και αν εφαρμοστούν στο ελάχιστο δυνατό βαθμό το μόνο που θα καταφέρουν είναι να δημιουργήσουν ένα ψυχρό κλίμα με το Ιράν χωρίς κανένα ουσιαστικό όφελος.
