Η ομιλία της Α.Θ. Παναγιότητος του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου στον Ιερό Καθεδρικό Ναό του Σωτήρος Χριστού, κατά την επίσκεψη του στη Μόσχα.
Μακαριώτατε καί Ἁγιώτατε ἀδελφέ,
Ἱερώτατοι καί Θεοφιλέστατοι ἀδελφοί Ἱεράρχαι,
Ἐξοχώτατοι,
Τέκνα τῆς Ἐκκλησίας εὐλογημένα,
Ἑορτάσαντες χθές ἐν λαμπρᾷ πανηγύρει τήν ἑορτήν τῆς Πεντηκοστῆς, τήν «Μητρόπολιν τῶν ἑορτῶν», κατά τόν ἱερόν προκάτοχον ἡμῶν Ἰωάννην τόν Χρυσόστομον, τιμῶμεν σήμερον δι᾿ ἀδελφικῆς καί πάλιν Πατριαρχικῆς καί Ἀρχιερατικῆς συλλειτουργίας τόν κατά τήν Πεντηκοστήν πεμφθέντα εἰς τόν κόσμον παράκλητον, τό Πανάγιον καί ζωοποιόν Πνεῦμα, «τό ἐκ τοῦ Πατρός ἐκπορευόμενον καί σύν Πατρί καί Υἱῷ συμπροσκυνούμενον καί συνδοξαζόμενον», κατά τήν ὁμολογίαν τοῦ Συμβόλου τῆς Ὀρθοδόξου πίστεώς μας. Κατ᾿ ἀγαθήν δέ συγκυρίαν τιμῶμεν σήμερον καί ἑορτάζομεν κατά τό τηρούμενον ἐνταῦθα παλαιόν ἡμερολόγιον καί τήν ἱεράν μνήμην τῶν ἐκ τῆς ἀποστολικῆς ἡμῶν καθέδρας τοῦ Πατριαρχείου τῆς Κωνσταντίνου Πόλεως, κατά τόν θ’ μ. Χ. αἰῶνα, πεμφθέντων εἰς Μοραβίαν πρός φωτισμόν τῶν Σλαύων αὐταδέλφων Κυρίλλου καί Μεθοδίου, τό ὄνομα τοῦ πρώτου ἐκ τῶν ὁποίων ἐπαξίως φέρει ἡ Ὑμετέρα περισπούδαστος Μακαριότης, πεφιλημένε ἅγιε ἀδελφέ καί συλλειτουργέ.
Ὁποία πολλαπλῆ εὐλογία δι᾿ ἡμᾶς καί τάς Ἐκκλησίας ἡμῶν ἡ σημερινή ἡμέρα!
Συνηγμένοι, Θείᾳ Χάριτι, περί τήν ἁγίαν Τράπεζαν τοῦ μεγαλοπρεποῦς καί περικαλλοῦς τούτου Ἱεροῦ Ναοῦ τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ, ὁ ὁποῖος συμβολίζει καί ἐκφράζει τάς σκληράς δοκιμασίας ἀλλά καί τό ὑπέροχον μεγαλεῖον τῆς εὐλαβείας τοῦ ρωσσικοῦ λαοῦ, ἀναλογιζόμεθα ἐν εὐχαριστίᾳ καί εὐγνωμοσύνῃ τρεῖς ἐν ταυτῷ μεγάλας δωρεάς τοῦ Παναγάθου Θεοῦ πρός τήν ἁγίαν Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίαν μας: πρῶτον μέν τήν ἐπιφοίτησιν τοῦ Παναγίου καί τελεταρχικοῦ Πνεύματος˙ δεύτερον τήν μετάδοσιν τοῦ φωτός καί τῆς ἀληθείας τοῦ Εὐαγγελίου ἀπό τοῦ Βυζαντίου πρός τούς σλαβικούς λαούς διά τοῦ ἱεραποστολικοῦ ἔργου τῶν ἑορταζομένων σήμερον Ἁγίων Κυρίλλου καί Μεθοδίου˙ τέλος δέ τά ὀνομαστήρια τῆς Ὑμετέρας προσφιλοῦς Μακαριότητος, τοῦ ἀρχιποίμενος σήμερον τῆς θυγατρός καί ἀδελφῆς Ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας τῆς Ρωσσίας. Περί τάς τρεῖς ταύτας πολυτίμους δωρεάς στρέφεται τήν στιγμήν αὐτήν ἡ σκέψις ἡμῶν καί ὁ λόγος.
Ἡ δωρεά τοῦ Παναγίου Πνεύματος εἰς τόν κόσμον ἀποτελεῖ τό ἀποκορύφωμα τῆς θείας οἰκονομίας διά τήν σωτηρίαν τοῦ κόσμου. Διά τῆς δωρεᾶς αὐτῆς ὁ δι᾿ ἡμᾶς σαρκωθείς, σταυρωθείς καί ἀναστάς Κύριος συνεχίζει καί μετά τήν εἰς οὐρανούς Ἀνάληψίν Του νά εἶναι παρών μεθ᾿ ἡμῶν «ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος», κατά τήν ὑπόσχεσίν Του πρός τούς μαθητάς Του (Ματθ. 28, 20). Ἡ παρουσία αὕτη ἔχει τήν μορφήν τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία ὡς «σῶμα Χριστοῦ» καί «κοινωνία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος» ἐπεκτείνει εἰς τήν ἱστορίαν τήν «ἀγάπην τοῦ Θεοῦ Πατρός» (Β’ Κορ. 13, 13), ἑνοῦσα «τά ἐπί γῆς τοῖς οὐρανίοις» (Κοντάκιον τῆς Ἀναλήψεως) «ἵνα πάντες ἕν ὦσιν» (Ἰω. 17, 21) κατά τό πρότυπον τῆς ἑνότητος τῶν προσώπων τῆς Ἁγίας Τριάδος.
Ἰδού, λοιπόν, ἡ πρώτη καί μεγίστη δωρεά τῆς ἐπιφοιτήσεως τοῦ Παναγίου
Πνεύματος: ἡ ἑνότης τῆς Ἐκκλησίας, καί δι᾿ αὐτῆς καί ἐν αὐτῇ καί ἡ «τῶν πάντων ἕνωσις», ὑπέρ τῆς ὁποίας δεόμεθα εἰς κάθε Θείαν Λειτουργίαν.
«Ὅπου τό Ἅγιον Πνεῦμα ἐκεῖ καί ἡ Ἐκκλησία», κατά τήν ρῆσιν τοῦ Ἁγίου Εἰρηναίου, καί ὅπου ἡ Ἐκκλησία καί τό Ἅγιον Πνεῦμα, ἐκεῖ παύει κάθε διαίρεσις, κάθε σύγκρουσις, κάθε διχασμός. Κάθε διαίρεσις φυσική, κοινωνική, φυλετική ἤ ἐθνική εἶναι ἐντελῶς ἀδιανόητος ἐντός τῆς Ἐκκλησίας. Ὁ ἐθνοφυλετισμός, ὡς καί πᾶσα ἄλλη μορφή διακρίσεως, προσκρούει εὐθέως εἰς τήν φύσιν τῆς Ἐκκλησίας, δοθέντος ὅτι ἐν αὐτῇ, κατά τόν Θεῖον Παῦλον (Κολ. 3, 11) «οὐκ ἔνι Ἕλλην καί Ἰουδαῖος, περιτομή καί ἀκροβυστία, βάρβαρος, Σκύθης, δοῦλος, ἐλεύθερος, ἀλλά τά πάντα καί ἐν πᾶσι Χριστός».
Ἡ ἑνότης αὕτη, τήν ὁποίαν φέρει εἰς τόν κόσμον διά τῆς Ἐκκλησίας τό Πανάγιον Πνεῦμα, οὐδόλως καταργεῖ τήν ποικιλίαν τῶν γλωσσῶν καί τῶν πολιτισμῶν τῶν λαῶν τῆς γῆς. Κατά τήν ἡμέραν τῆς Πεντηκοστῆς, ὡς ἀναγιγνώσκομεν εἰς τάς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων (2, 4), μετά τήν ἐπιφοίτησιν τοῦ Παναγίου Πνεύματος οἱ εὑρισκόμενοι ἐκεῖ «ἤρξαντο λαλεῖν ἑτέραις γλώσσαις τά μεγαλεῖα τοῦ Θεοῦ». Ἡ ἑνότης τῆς Ἐκκλησίας σέβεται καί τιμᾷ τήν διαφοράν τῶν πολιτισμῶν καί τῶν ἰδίων χαρακτηριστικῶν κάθε λαοῦ. Ἀρκεῖ νά μή ἀπειλῇ ἡ διαφορά αὕτη τήν ἑνότητά της. Καθώς παρατηρεῖ ὁ Ἅγιος Μάξιμος ὁ ὁμολογητής, ἡ διαφορά εἶναι δῶρον καί εὐλογία τοῦ Θεοῦ, ἀλλά ἡ διαίρεσις ὄχι.
Eἰς τοῦτο συνίσταται καί τό ἰδιάζον χαρακτηριστικόν τῆς Ἁγίας Ὀρθοδόξου ἡμῶν Ἐκκλησίας. Καίτοι ἀποτελεῖ μίαν καί ἀδιαίρετον ἑνότητα, συνίσταται ἐκ πολλῶν αὐτοκεφάλων Ἐκκλησιῶν, παρέχουσα διά τοῦ τρόπου τούτου τήν δυνατότητα εἰς κάθε λαόν νά λατρεύῃ τόν Θεόν καί νά ἐκφράζῃ τήν πίστιν του εἰς τήν ἰδίαν αὐτοῦ γλῶσσαν καί διά τῶν ἰδίων αὐτοῦ πολιτισμικῶν χαρακτηριστικῶν, ὑπό τόν ὅρον πάντοτε ὅτι θά παραμένῃ ἀρραγής ἡ μεταξύ αὐτῶν ἑνότης τόσον ἐν τῇ πίστει, τῇ λατρείᾳ καί τῇ μυστηριακῇ ζωῇ, ὅσον καί ἐν τῇ κανονικῇ αὐτῆς δομῇ καί ὀργανώσει.
Τήν ἀρχήν αὐτήν ἀείποτε ἐσεβάσθη πλήρως ἡ Μήτηρ Ἐκκλησία τῆς Κωνσταντινουπόλεως, τοῦτο δέ μαρτυρεῖ κατά τρόπον περίτρανον ἡ δρᾶσις τοῦ σήμερον τιμωμένου ἐνταῦθα Ἁγίου Κυρίλλου καί τοῦ αὐταδέλφου αὐτοῦ Ἁγίου Μεθοδίου. Ὡς γνωστόν, οἱ δύο οὗτοι ἀδελφοί ἀπεστάλησαν εἰς Μοραβίαν ἐκ Κωνσταντινουπόλεως ἐπί τῶν ἡμερῶν τοῦ ἐν ἁγίοις προκατόχου ἡμῶν Ἁγίου Φωτίου τοῦ Μεγάλου κατά τόν ἔνατον αἰῶνα, ἵνα μεταδώσουν εἰς τούς ἐκεῖ σλαβικούς λαούς τήν Ὀρθόδοξον πίστιν. Γνῶσται οἱ ἴδιοι τῆς σλαβικῆς γλώσσης δέν ἐπέβαλον εἰς αὐτούς τήν ἑλληνικήν γλῶσσαν. Ὁ σήμερον τιμώμενος Ἅγιος Κύριλλος, ὑπό τό κοσμικόν ἀκόμη ὄνομά του Κωνσταντῖνος, ἐνεπνεύσθη ἀλφάβητον γνωστόν ὡς γλαγολιτικήν, εἰς τήν ὁποίαν τῇ βοηθείᾳ τοῦ ἀδελφοῦ του Μεθοδίου καί τῶν μαθητῶν του μετέρφρασε τάς Ἁγίας Γραφάς καί τά λειτουργικά βιβλία. Διά τοῦ τρόπου τούτου ἤνοιξεν ἡ ὁδός πρός μίαν ἀκμαίαν σλαβικήν φιλολογίαν καί εἰς τήν διαμόρφωσιν τῆς λεγομένης Κυριλλείου γραφῆς, τήν ὁποίαν καί χρησιμοποιεῖ ὡς γραφήν του καί ὁ ρωσσικός λαός εἰς τάς ἡμέρας μας.
Τοιουτοτρόπως, ὡς ἐν ἄλλῃ Πεντηκοστῇ διά τῶν ἐκ Κωνσταντινουπόλεως ἀποσταλέντων Ἁγίων ἀδελφῶν Κυρίλλου καί Μεθοδίου τό Πνεῦμα τό Ἅγιον ἐδίδου καί τοῖς σλαβικοῖς λαοῖς ἀποφθέγγεσθαι καί διηγεῖσθαι τά μεγαλεῖα τοῦ Θεοῦ ἐν τῇ ἰδίᾳ αὐτῶν διαλέκτῳ, ἐν τῇ ὁποίᾳ καί σήμερον ὁ εὐγενής ρωσσικός λαός λατρεύει τόν ἀληθινόν Θεόν παράγων καί προσφέρων τῇ Ἐκκλησίᾳ πλοῦτον θεολογίας καί πληθύν Ἁγίων εἰς οἰκοδομήν τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ καί εἰς μαρτύριον τοῦ εὐαγγελίου πᾶσι τοῖς ἔθνεσιν (Ματθ.
24, 14).
Ἱερώτατοι καί Θεοφιλέστατοι ἀδελφοί Ἱεράρχαι,
Ἐξοχώτατοι,
Τέκνα τῆς Ἐκκλησίας εὐλογημένα,
Ἑορτάσαντες χθές ἐν λαμπρᾷ πανηγύρει τήν ἑορτήν τῆς Πεντηκοστῆς, τήν «Μητρόπολιν τῶν ἑορτῶν», κατά τόν ἱερόν προκάτοχον ἡμῶν Ἰωάννην τόν Χρυσόστομον, τιμῶμεν σήμερον δι᾿ ἀδελφικῆς καί πάλιν Πατριαρχικῆς καί Ἀρχιερατικῆς συλλειτουργίας τόν κατά τήν Πεντηκοστήν πεμφθέντα εἰς τόν κόσμον παράκλητον, τό Πανάγιον καί ζωοποιόν Πνεῦμα, «τό ἐκ τοῦ Πατρός ἐκπορευόμενον καί σύν Πατρί καί Υἱῷ συμπροσκυνούμενον καί συνδοξαζόμενον», κατά τήν ὁμολογίαν τοῦ Συμβόλου τῆς Ὀρθοδόξου πίστεώς μας. Κατ᾿ ἀγαθήν δέ συγκυρίαν τιμῶμεν σήμερον καί ἑορτάζομεν κατά τό τηρούμενον ἐνταῦθα παλαιόν ἡμερολόγιον καί τήν ἱεράν μνήμην τῶν ἐκ τῆς ἀποστολικῆς ἡμῶν καθέδρας τοῦ Πατριαρχείου τῆς Κωνσταντίνου Πόλεως, κατά τόν θ’ μ. Χ. αἰῶνα, πεμφθέντων εἰς Μοραβίαν πρός φωτισμόν τῶν Σλαύων αὐταδέλφων Κυρίλλου καί Μεθοδίου, τό ὄνομα τοῦ πρώτου ἐκ τῶν ὁποίων ἐπαξίως φέρει ἡ Ὑμετέρα περισπούδαστος Μακαριότης, πεφιλημένε ἅγιε ἀδελφέ καί συλλειτουργέ.
Ὁποία πολλαπλῆ εὐλογία δι᾿ ἡμᾶς καί τάς Ἐκκλησίας ἡμῶν ἡ σημερινή ἡμέρα!
Συνηγμένοι, Θείᾳ Χάριτι, περί τήν ἁγίαν Τράπεζαν τοῦ μεγαλοπρεποῦς καί περικαλλοῦς τούτου Ἱεροῦ Ναοῦ τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ, ὁ ὁποῖος συμβολίζει καί ἐκφράζει τάς σκληράς δοκιμασίας ἀλλά καί τό ὑπέροχον μεγαλεῖον τῆς εὐλαβείας τοῦ ρωσσικοῦ λαοῦ, ἀναλογιζόμεθα ἐν εὐχαριστίᾳ καί εὐγνωμοσύνῃ τρεῖς ἐν ταυτῷ μεγάλας δωρεάς τοῦ Παναγάθου Θεοῦ πρός τήν ἁγίαν Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίαν μας: πρῶτον μέν τήν ἐπιφοίτησιν τοῦ Παναγίου καί τελεταρχικοῦ Πνεύματος˙ δεύτερον τήν μετάδοσιν τοῦ φωτός καί τῆς ἀληθείας τοῦ Εὐαγγελίου ἀπό τοῦ Βυζαντίου πρός τούς σλαβικούς λαούς διά τοῦ ἱεραποστολικοῦ ἔργου τῶν ἑορταζομένων σήμερον Ἁγίων Κυρίλλου καί Μεθοδίου˙ τέλος δέ τά ὀνομαστήρια τῆς Ὑμετέρας προσφιλοῦς Μακαριότητος, τοῦ ἀρχιποίμενος σήμερον τῆς θυγατρός καί ἀδελφῆς Ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας τῆς Ρωσσίας. Περί τάς τρεῖς ταύτας πολυτίμους δωρεάς στρέφεται τήν στιγμήν αὐτήν ἡ σκέψις ἡμῶν καί ὁ λόγος.
Ἡ δωρεά τοῦ Παναγίου Πνεύματος εἰς τόν κόσμον ἀποτελεῖ τό ἀποκορύφωμα τῆς θείας οἰκονομίας διά τήν σωτηρίαν τοῦ κόσμου. Διά τῆς δωρεᾶς αὐτῆς ὁ δι᾿ ἡμᾶς σαρκωθείς, σταυρωθείς καί ἀναστάς Κύριος συνεχίζει καί μετά τήν εἰς οὐρανούς Ἀνάληψίν Του νά εἶναι παρών μεθ᾿ ἡμῶν «ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος», κατά τήν ὑπόσχεσίν Του πρός τούς μαθητάς Του (Ματθ. 28, 20). Ἡ παρουσία αὕτη ἔχει τήν μορφήν τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία ὡς «σῶμα Χριστοῦ» καί «κοινωνία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος» ἐπεκτείνει εἰς τήν ἱστορίαν τήν «ἀγάπην τοῦ Θεοῦ Πατρός» (Β’ Κορ. 13, 13), ἑνοῦσα «τά ἐπί γῆς τοῖς οὐρανίοις» (Κοντάκιον τῆς Ἀναλήψεως) «ἵνα πάντες ἕν ὦσιν» (Ἰω. 17, 21) κατά τό πρότυπον τῆς ἑνότητος τῶν προσώπων τῆς Ἁγίας Τριάδος.
Ἰδού, λοιπόν, ἡ πρώτη καί μεγίστη δωρεά τῆς ἐπιφοιτήσεως τοῦ Παναγίου
Πνεύματος: ἡ ἑνότης τῆς Ἐκκλησίας, καί δι᾿ αὐτῆς καί ἐν αὐτῇ καί ἡ «τῶν πάντων ἕνωσις», ὑπέρ τῆς ὁποίας δεόμεθα εἰς κάθε Θείαν Λειτουργίαν.
«Ὅπου τό Ἅγιον Πνεῦμα ἐκεῖ καί ἡ Ἐκκλησία», κατά τήν ρῆσιν τοῦ Ἁγίου Εἰρηναίου, καί ὅπου ἡ Ἐκκλησία καί τό Ἅγιον Πνεῦμα, ἐκεῖ παύει κάθε διαίρεσις, κάθε σύγκρουσις, κάθε διχασμός. Κάθε διαίρεσις φυσική, κοινωνική, φυλετική ἤ ἐθνική εἶναι ἐντελῶς ἀδιανόητος ἐντός τῆς Ἐκκλησίας. Ὁ ἐθνοφυλετισμός, ὡς καί πᾶσα ἄλλη μορφή διακρίσεως, προσκρούει εὐθέως εἰς τήν φύσιν τῆς Ἐκκλησίας, δοθέντος ὅτι ἐν αὐτῇ, κατά τόν Θεῖον Παῦλον (Κολ. 3, 11) «οὐκ ἔνι Ἕλλην καί Ἰουδαῖος, περιτομή καί ἀκροβυστία, βάρβαρος, Σκύθης, δοῦλος, ἐλεύθερος, ἀλλά τά πάντα καί ἐν πᾶσι Χριστός».
Ἡ ἑνότης αὕτη, τήν ὁποίαν φέρει εἰς τόν κόσμον διά τῆς Ἐκκλησίας τό Πανάγιον Πνεῦμα, οὐδόλως καταργεῖ τήν ποικιλίαν τῶν γλωσσῶν καί τῶν πολιτισμῶν τῶν λαῶν τῆς γῆς. Κατά τήν ἡμέραν τῆς Πεντηκοστῆς, ὡς ἀναγιγνώσκομεν εἰς τάς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων (2, 4), μετά τήν ἐπιφοίτησιν τοῦ Παναγίου Πνεύματος οἱ εὑρισκόμενοι ἐκεῖ «ἤρξαντο λαλεῖν ἑτέραις γλώσσαις τά μεγαλεῖα τοῦ Θεοῦ». Ἡ ἑνότης τῆς Ἐκκλησίας σέβεται καί τιμᾷ τήν διαφοράν τῶν πολιτισμῶν καί τῶν ἰδίων χαρακτηριστικῶν κάθε λαοῦ. Ἀρκεῖ νά μή ἀπειλῇ ἡ διαφορά αὕτη τήν ἑνότητά της. Καθώς παρατηρεῖ ὁ Ἅγιος Μάξιμος ὁ ὁμολογητής, ἡ διαφορά εἶναι δῶρον καί εὐλογία τοῦ Θεοῦ, ἀλλά ἡ διαίρεσις ὄχι.
Eἰς τοῦτο συνίσταται καί τό ἰδιάζον χαρακτηριστικόν τῆς Ἁγίας Ὀρθοδόξου ἡμῶν Ἐκκλησίας. Καίτοι ἀποτελεῖ μίαν καί ἀδιαίρετον ἑνότητα, συνίσταται ἐκ πολλῶν αὐτοκεφάλων Ἐκκλησιῶν, παρέχουσα διά τοῦ τρόπου τούτου τήν δυνατότητα εἰς κάθε λαόν νά λατρεύῃ τόν Θεόν καί νά ἐκφράζῃ τήν πίστιν του εἰς τήν ἰδίαν αὐτοῦ γλῶσσαν καί διά τῶν ἰδίων αὐτοῦ πολιτισμικῶν χαρακτηριστικῶν, ὑπό τόν ὅρον πάντοτε ὅτι θά παραμένῃ ἀρραγής ἡ μεταξύ αὐτῶν ἑνότης τόσον ἐν τῇ πίστει, τῇ λατρείᾳ καί τῇ μυστηριακῇ ζωῇ, ὅσον καί ἐν τῇ κανονικῇ αὐτῆς δομῇ καί ὀργανώσει.
Τήν ἀρχήν αὐτήν ἀείποτε ἐσεβάσθη πλήρως ἡ Μήτηρ Ἐκκλησία τῆς Κωνσταντινουπόλεως, τοῦτο δέ μαρτυρεῖ κατά τρόπον περίτρανον ἡ δρᾶσις τοῦ σήμερον τιμωμένου ἐνταῦθα Ἁγίου Κυρίλλου καί τοῦ αὐταδέλφου αὐτοῦ Ἁγίου Μεθοδίου. Ὡς γνωστόν, οἱ δύο οὗτοι ἀδελφοί ἀπεστάλησαν εἰς Μοραβίαν ἐκ Κωνσταντινουπόλεως ἐπί τῶν ἡμερῶν τοῦ ἐν ἁγίοις προκατόχου ἡμῶν Ἁγίου Φωτίου τοῦ Μεγάλου κατά τόν ἔνατον αἰῶνα, ἵνα μεταδώσουν εἰς τούς ἐκεῖ σλαβικούς λαούς τήν Ὀρθόδοξον πίστιν. Γνῶσται οἱ ἴδιοι τῆς σλαβικῆς γλώσσης δέν ἐπέβαλον εἰς αὐτούς τήν ἑλληνικήν γλῶσσαν. Ὁ σήμερον τιμώμενος Ἅγιος Κύριλλος, ὑπό τό κοσμικόν ἀκόμη ὄνομά του Κωνσταντῖνος, ἐνεπνεύσθη ἀλφάβητον γνωστόν ὡς γλαγολιτικήν, εἰς τήν ὁποίαν τῇ βοηθείᾳ τοῦ ἀδελφοῦ του Μεθοδίου καί τῶν μαθητῶν του μετέρφρασε τάς Ἁγίας Γραφάς καί τά λειτουργικά βιβλία. Διά τοῦ τρόπου τούτου ἤνοιξεν ἡ ὁδός πρός μίαν ἀκμαίαν σλαβικήν φιλολογίαν καί εἰς τήν διαμόρφωσιν τῆς λεγομένης Κυριλλείου γραφῆς, τήν ὁποίαν καί χρησιμοποιεῖ ὡς γραφήν του καί ὁ ρωσσικός λαός εἰς τάς ἡμέρας μας.
Τοιουτοτρόπως, ὡς ἐν ἄλλῃ Πεντηκοστῇ διά τῶν ἐκ Κωνσταντινουπόλεως ἀποσταλέντων Ἁγίων ἀδελφῶν Κυρίλλου καί Μεθοδίου τό Πνεῦμα τό Ἅγιον ἐδίδου καί τοῖς σλαβικοῖς λαοῖς ἀποφθέγγεσθαι καί διηγεῖσθαι τά μεγαλεῖα τοῦ Θεοῦ ἐν τῇ ἰδίᾳ αὐτῶν διαλέκτῳ, ἐν τῇ ὁποίᾳ καί σήμερον ὁ εὐγενής ρωσσικός λαός λατρεύει τόν ἀληθινόν Θεόν παράγων καί προσφέρων τῇ Ἐκκλησίᾳ πλοῦτον θεολογίας καί πληθύν Ἁγίων εἰς οἰκοδομήν τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ καί εἰς μαρτύριον τοῦ εὐαγγελίου πᾶσι τοῖς ἔθνεσιν (Ματθ.
24, 14).
