«Inflation is one form of taxation that can be imposed without legislation», δηλαδή ο πληθωρισμός είναι μια μορφή φορολογίας που επιβάλλεται χωρίς νόμο. Αυτά ήταν τα λόγια του αποθανόντος νομπελίστα ο
«Inflation is one form of taxation that can be imposed without legislation», δηλαδή ο πληθωρισμός είναι μια μορφή φορολογίας που επιβάλλεται χωρίς νόμο. Αυτά ήταν τα λόγια του αποθανόντος νομπελίστα οικονομολόγου Milton Friedman.
Ως πληθωρισμός ορίζεται η ποσοστιαία μεταβολή του γενικού επιπέδου των τιμών μιας οικονομίας κατά τη διάρκεια μιας ορισμένης χρονικής περιόδου. Αν οι τιμές παραμείνουν απολύτως σταθερές στο συγκεκριμένο χρονικό διάστημα που μελετάμε, τότε ο πληθωρισμός θα είναι μηδέν. Είναι σαφές πως για να υπολογιστεί ο πληθωρισμός πρέπει πρώτα να υπολογιστεί η ποσοστιαία αλλαγή του γενικού επιπέδου τιμών από ένα έτος βάσης. Καθότι είναι αδύνατο να καταγραφούν όλες οι μεταβολές στις τιμές όλων των προϊόντων και υπηρεσιών, ο γενικός δείκτης τιμών αναφέρεται μόνο στα προϊόντα που απαρτίζουν το καλάθι του καταναλωτή. Έτσι, η αύξηση του δείκτη τιμών καταναλωτή ισοδυναμεί με την αύξηση ενός σταθμισμένου μέσου όρου του καλαθιού του καταναλωτή. Πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα ότι ο πληθωρισμός δεν ενδιαφέρεται για τις αυξομειώσεις των τιμών όλων των προϊόντων. Αντίθετα, αφορά μόνο τα συγκεκριμένα προϊόντα τα οποία συμμετέχουν στη διαμόρφωση του καλαθιού αυτού.
Το «καλάθι του καταναλωτή», πάλαι ποτέ «καλάθι της νοικοκυράς», ορίζεται με βάση τα προϊόντα που αγοράζει ένας τυπικός καταναλωτής. Σκεφτείτε το καλάθι αυτό ως ένα καρότσι του σούπερ μάρκετ. Ποια προϊόντα συνθέτουν αυτό το καρότσι; Στην τελευταία αναθεώρηση του δείκτη τιμών καταναλωτή, η οποία βασίστηκε στα αποτελέσματα της Έρευνας Οικογενειακών Προϋπολογισμών (ΕΟΠ) περιόδου 2004-2005, προσμετρήθηκαν 784 προϊόντα. Αντανακλά όμως το κόστος των προϊόντων αυτών το πραγματικό κόστος ζωής; Αποτελούν, για παράδειγμα, βαρόμετρο της αγοράς τα πράσινα σαπούνια; Επιπλέον, αγνοείται το φαινόμενο της υποκατάστασης, δηλαδή όταν κάποια αγαθά ακριβαίνουν, οι καταναλωτές στρέφονται στην αγορά των υποκατάστατών τους. Έτσι, αφού οι προτιμήσεις των καταναλωτών αλλάζουν, θα έπρεπε φυσιολογικά να αναθεωρείται συνεχώς και το καλάθι του καταναλωτή. Στην πραγματικότητα έχουμε δύο καλάθια του καταναλωτή: ένα πριν τις αλλαγές των τιμών και ένα νέο που δημιουργείται μετά τις αλλαγές! Αυτό δεν λαμβάνεται υπ’ όψιν. Επίσης, δεν λαμβάνεται υπόψη η διαφορετικότητα του κάθε νοικοκυριού. Όλα τα νοικοκυριά δεν κατανέμουν με τον ίδιο τρόπο τις δαπάνες τους. Αν και στη διαμόρφωση του σταθμισμένου μέσου όρου του καλαθιού του καταναλωτή υπάρχουν βαρύτητες για κάθε προϊόν, το αποτέλεσμα είναι αμφίβολο και πολύ προσεγγιστικό.
Ακριβώς επειδή το καλάθι του καταναλωτή δεν είναι απολύτως αντιπροσωπευτικό των γενικών καταναλωτικών τάσεων και δεν εκτιμάται σωστά το πραγματικό κόστος ζωής, έτσι ο δείκτης τιμών δεν είναι τέλειος και ο πληθωρισμός καταλήγει να απέχει πολύ από την πραγματικότητα.
Εν κατακλείδι, κρίνω σκόπιμο να επισημάνω ότι η διατήρηση του πληθωρισμού σε χαμηλά επίπεδα είναι συμφέρουσα για την εκάστοτε κυβέρνηση αλλά και για τις τράπεζες. Ο πληθωρισμός χρησιμοποιείται από το κράτος για την τιμαριθμική αναπροσαρμογή των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων, των συντάξεων και κάποιων κρατικών παροχών. Επίσης, ο πληθωρισμός χρησιμοποιείται από τις τράπεζες για τη διαμόρφωση των επιτοκίων προθεσμιακών καταθέσεων. Δεδομένου ότι ο πληθωρισμός πλήττει αρνητικά την αξία των λογαριασμών αποταμίευσης και των καταθέσεων, τα καταθετικά επιτόκια είναι μόλις λίγο υψηλότερα από το πληθωρισμό. Έτσι λοιπόν οι τόκοι των καταθέσεων και οι αυξήσεις στους μισθούς θα έπρεπε να είναι μεγαλύτεροι καθώς οι πραγματικές αυξήσεις στα προϊόντα και στα καταναλωτικά αγαθά είναι πολύ μεγαλύτερες από τον πληθωρισμό.
Παρ’ όλα αυτά, τώρα που στην Ελλάδα ο πληθωρισμός φαίνεται να εκτινάσσεται σε υψηλά επίπεδα (5,4% ο πληθωρισμός Μαΐου – στο υψηλότερο επίπεδο από τον Αύγουστο του 1997), αυτό είναι προσωρινά προς το συμφέρον όλων μας γιατί αυξάνεται το ονομαστικό ΑΕΠ και επομένως μειώνεται ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ.
Ως πληθωρισμός ορίζεται η ποσοστιαία μεταβολή του γενικού επιπέδου των τιμών μιας οικονομίας κατά τη διάρκεια μιας ορισμένης χρονικής περιόδου. Αν οι τιμές παραμείνουν απολύτως σταθερές στο συγκεκριμένο χρονικό διάστημα που μελετάμε, τότε ο πληθωρισμός θα είναι μηδέν. Είναι σαφές πως για να υπολογιστεί ο πληθωρισμός πρέπει πρώτα να υπολογιστεί η ποσοστιαία αλλαγή του γενικού επιπέδου τιμών από ένα έτος βάσης. Καθότι είναι αδύνατο να καταγραφούν όλες οι μεταβολές στις τιμές όλων των προϊόντων και υπηρεσιών, ο γενικός δείκτης τιμών αναφέρεται μόνο στα προϊόντα που απαρτίζουν το καλάθι του καταναλωτή. Έτσι, η αύξηση του δείκτη τιμών καταναλωτή ισοδυναμεί με την αύξηση ενός σταθμισμένου μέσου όρου του καλαθιού του καταναλωτή. Πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα ότι ο πληθωρισμός δεν ενδιαφέρεται για τις αυξομειώσεις των τιμών όλων των προϊόντων. Αντίθετα, αφορά μόνο τα συγκεκριμένα προϊόντα τα οποία συμμετέχουν στη διαμόρφωση του καλαθιού αυτού.
Το «καλάθι του καταναλωτή», πάλαι ποτέ «καλάθι της νοικοκυράς», ορίζεται με βάση τα προϊόντα που αγοράζει ένας τυπικός καταναλωτής. Σκεφτείτε το καλάθι αυτό ως ένα καρότσι του σούπερ μάρκετ. Ποια προϊόντα συνθέτουν αυτό το καρότσι; Στην τελευταία αναθεώρηση του δείκτη τιμών καταναλωτή, η οποία βασίστηκε στα αποτελέσματα της Έρευνας Οικογενειακών Προϋπολογισμών (ΕΟΠ) περιόδου 2004-2005, προσμετρήθηκαν 784 προϊόντα. Αντανακλά όμως το κόστος των προϊόντων αυτών το πραγματικό κόστος ζωής; Αποτελούν, για παράδειγμα, βαρόμετρο της αγοράς τα πράσινα σαπούνια; Επιπλέον, αγνοείται το φαινόμενο της υποκατάστασης, δηλαδή όταν κάποια αγαθά ακριβαίνουν, οι καταναλωτές στρέφονται στην αγορά των υποκατάστατών τους. Έτσι, αφού οι προτιμήσεις των καταναλωτών αλλάζουν, θα έπρεπε φυσιολογικά να αναθεωρείται συνεχώς και το καλάθι του καταναλωτή. Στην πραγματικότητα έχουμε δύο καλάθια του καταναλωτή: ένα πριν τις αλλαγές των τιμών και ένα νέο που δημιουργείται μετά τις αλλαγές! Αυτό δεν λαμβάνεται υπ’ όψιν. Επίσης, δεν λαμβάνεται υπόψη η διαφορετικότητα του κάθε νοικοκυριού. Όλα τα νοικοκυριά δεν κατανέμουν με τον ίδιο τρόπο τις δαπάνες τους. Αν και στη διαμόρφωση του σταθμισμένου μέσου όρου του καλαθιού του καταναλωτή υπάρχουν βαρύτητες για κάθε προϊόν, το αποτέλεσμα είναι αμφίβολο και πολύ προσεγγιστικό.
Ακριβώς επειδή το καλάθι του καταναλωτή δεν είναι απολύτως αντιπροσωπευτικό των γενικών καταναλωτικών τάσεων και δεν εκτιμάται σωστά το πραγματικό κόστος ζωής, έτσι ο δείκτης τιμών δεν είναι τέλειος και ο πληθωρισμός καταλήγει να απέχει πολύ από την πραγματικότητα.
Εν κατακλείδι, κρίνω σκόπιμο να επισημάνω ότι η διατήρηση του πληθωρισμού σε χαμηλά επίπεδα είναι συμφέρουσα για την εκάστοτε κυβέρνηση αλλά και για τις τράπεζες. Ο πληθωρισμός χρησιμοποιείται από το κράτος για την τιμαριθμική αναπροσαρμογή των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων, των συντάξεων και κάποιων κρατικών παροχών. Επίσης, ο πληθωρισμός χρησιμοποιείται από τις τράπεζες για τη διαμόρφωση των επιτοκίων προθεσμιακών καταθέσεων. Δεδομένου ότι ο πληθωρισμός πλήττει αρνητικά την αξία των λογαριασμών αποταμίευσης και των καταθέσεων, τα καταθετικά επιτόκια είναι μόλις λίγο υψηλότερα από το πληθωρισμό. Έτσι λοιπόν οι τόκοι των καταθέσεων και οι αυξήσεις στους μισθούς θα έπρεπε να είναι μεγαλύτεροι καθώς οι πραγματικές αυξήσεις στα προϊόντα και στα καταναλωτικά αγαθά είναι πολύ μεγαλύτερες από τον πληθωρισμό.
Παρ’ όλα αυτά, τώρα που στην Ελλάδα ο πληθωρισμός φαίνεται να εκτινάσσεται σε υψηλά επίπεδα (5,4% ο πληθωρισμός Μαΐου – στο υψηλότερο επίπεδο από τον Αύγουστο του 1997), αυτό είναι προσωρινά προς το συμφέρον όλων μας γιατί αυξάνεται το ονομαστικό ΑΕΠ και επομένως μειώνεται ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ.
