του Γιώργου Μητράκη
Στο πετυχημένο βιβλίο τους με τίτλο «Γιατί αποτυγχάνουν τα έθνη» ο Ντάρον Ατζέμογλου και ο Τζέιμς Ρόμπινσον προσπαθούν να απαντήσουν στο ερώτημα για ποιους λόγους κάποιες χώρες είναι πλούσιες και κάποιες φτωχές. Ποιο είναι, δηλαδή, το μυστικό της ευημερίας. Οι δύο αμερικανοθρεμμένοι οικονομολόγοι παρακολουθούν την ιστορία από πολύ παλιά και στη σειρά απορρίπτουν την κουλτούρα, το κλίμα, τη γεωγραφία, ακόμη και τη γνώση ή την άγνοια για τις σωστές πολιτικές.
Όπως σημειώνουν κανένας από αυτούς τους παράγοντες δεν είναι καθοριστικός ή μοιραίος για την αναπτυξιακή πορεία μιας κοινωνίας. Διαφορετικά –λένε- πώς μπορεί να εξηγηθεί το γεγονός ότι η Μποτσουάνα είναι μια από τις ταχύτατα αναπτυσσόμενες χώρες στον κόσμο, ενώ άλλα αφρικανικά κράτη , όπως η Ζιμπάμπουε, το Κονγκό και η Σιέρα Λεόνε, είναι βυθισμένα στη φτώχεια και τη βία; Μετά την παράθεση ιστορικών τεκμηρίων από τη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, τις πόλεις-κράτη των Μάγια, τη μεσαιωνική Βενετία, τη Σοβιετική Ένωση, τη Λατινική Αμερική, την Αγγλία, την Ευρώπη, τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Αφρική οι δύο οικονομολόγοι καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι βάση για την οικονομική επιτυχία ή αποτυχία ενός κράτους είναι οι πολιτικοί και οι οικονομικοί θεσμοί, καθώς και η αλληλεπίδρασή τους.
Αν και το βιβλίο είναι πολύ πρόσφατο οι Ατζέμογλου και Ρόμπινσον δεν ασχολούνται με την Ελλάδα. Αν, όμως, το έκαναν θα επιβεβαίωναν τη θεωρία τους. Διότι παρά τη βιτρίνα και τα επιφαινόμενα στη χώρα μας δεν λειτουργούν οι θεσμοί. Και φυσικά σε κάθε προεκλογική περίοδο αυτή η δυσλειτουργία είναι εμφανής δια γυμνού οφθαλμού. Πάντα στα θολά προεκλογικά νερά όσοι αναζητούν χρήμα, ρουσφέτι κι εξουσία επιχειρούν να... ψαρέψουν.
Σημειώστε μερικά μόνο παραδείγματα αυτών των ημερών:
- Οι αγρότες που συνεργάζονται με την Ελληνική Βιομηχανία Ζάχαρης παραμένουν απλήρωτοι και σε συνεργασία με τους εργαζομένους, οι οποίοι βρίσκονται σε καλύτερη μοίρα –σε αρκετές περιπτώσεις στην ίδια οικογένεια συνυπάρχουν τευτλοπαραγωγοί και εργαζόμενοι της ΕΒΖ-, έχουν καταλάβει τα γραφεία της εταιρίας καταγγέλλοντας τους πάντες. Μέχρι και τη συνδρομή πρώην πρωθυπουργού ζήτησαν. Κανείς τους δε δείχνει να ενδιαφέρεται για το αν υπάρχουν χρήματα. Ούτε πού, πώς και με ποιες διαδιακασίες θα βρεθούν, αν δεν υπάρχουν. Μια υπόσχεση και την υλοποίησή της προσπαθούν να εξασφαλίσουν, διότι γνωρίζουν ότι μετά την απομάκρυνση από το ταμείο κανέναν λάθος δεν αναγνωρίζεται. Αν, μάλιστα, το ταμείο είναι του δημοσίου ακόμη... καλύτερα.
- Ξαφνικά και από το πουθενά τις τελευταίες ημέρες εμφανίζονται στο προσκήνιο ξανά παράγοντες, που βαρύνονται με σοβαρά οικονομικά και πολιτικά -έχοντα μεγάλο οικονομικό αντίκτυπο- εγκλήματα, που υπό φυσιολογικές συνθήκες θα παρέμεναν όχι μόνο κρυμμένοι, αλλά και περιτριγυρισμένοι από τους σωματοφύλακές τους. Επιχειρηματίες και πολιτικοί, άνδρες και γυναίκες, μόνιμοι κάτοικοι Ελλάδας και παρεπιδημούντες στην αλλοδαπή φαντασιώνονται την επιστροφή τους στη... δράση, χωρίς κόστος, αλλά με κέρδη. Αλλάζουν χρώματα, σημαίες και συνθήματα, με την ευκολία που σε περασμένες εποχές άλλαζαν λιμουζίνες ή... γραμματείς. Χωρίς να συμβαίνει τίποτα...
- Τον τελευταίο χρόνο –μετά από ζυμώσεις και διαβουλεύσεις δεκαετιών- ρυθμίστηκε η λειτουργία των εμπορικών καταστημάτων επτά Κυριακές το χρόνο, ώστε να τονωθεί η αγορά. Όλοι οι παράγοντες του συστήματος, παρά τις επί μέρους αντιρρήσεις, τελικά αποδέχθηκαν τη ρύθμιση, την οποία άρχισαν να συνηθίζουν οι καταναλωτές. Προχθές, 18 Ιανουαρίου, πρώτη Κυριακή των χειμερινών εκπτώσεων, οι γνωστοί γυρολόγοι της διαμαρτυρίας και των διαδηλώσεων, γύριζαν στην αγορά της Θεσσαλονίκης με σύνθημα κάτι σαν «βιτρίνα φωτισμένη, εργάτες απλήρωτοι» και παρασύνθημα ότι «τώρα που θα αλλάξει η κυβέρνηση τα καταστήματα δεν θα ξανανοίξουν Κυριακή».
Απ’ όλες αυτές τις... διεκδικήσεις και επαναφορές –και πολλές άλλες που διατυπώνονται αυτή την περίοδο- είναι πιθανόν κάποιες να ικανοποιηθούν. Λεφτά θα μοιραστούν, καριέρες θα αναστυλωθούν. Η Ελλάδα, σε αντίθεση με τον υπόλοιπο πραγματικά ανεπτυγμένο κόσμο, βαδίζει χωρίς θεσμούς. Με λόγια του αέρα και δανεικά αγύριστα. Γι’ αυτό η ελληνική κοινωνία δεν ευημερεί, ούτε –δυστυχώς- πρόκειται να ευημερήσει.
