Ο ανώτατος φορέας που είναι επιφορτισμένος με την εποπτεία της αγοράς εργασίας είναι το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων .
Ο ανώτατος φορέας που είναι επιφορτισμένος με την εποπτεία της αγοράς εργασίας είναι το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων με κύριες αρμοδιότητες στους τομείς των εργασιακών σχέσεων, των συλλογικών διαπραγματεύσεων, των πολιτικών απασχόλησης, της συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης, των συνθηκών εργασίας, της υγιεινής και ασφάλειας εργασίας κ.α.
Οι κύριοι θεσμοί της ελληνικής αγοράς εργασίας είναι ο Οργανισμός Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού (ΟΑΕΔ), ο Οργανισμός Εργατικής Κατοικίας (ΟΕΚ), ο Οργανισμός Εργατικής Εστίας (ΟΕΕ) , ο Οργανισμός Μεσολάβησης και Διαιτησίας (ΟΜΕΔ), η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΟΚΕ), οι Επιθεωρήσεις Εργασίας καθώς και οι συνδικαλιστικές οργανώσεις διάφορων βαθμίδων των εργοδοτών και των εργαζομένων (π.χ. ΓΣΕΕ, ΣΕΒ κ.α.).
Οι φορείς της αγοράς εργασίας διαδραματίζουν πολυσήμαντο ρόλο:
Ο ΟΑΕΔ παρεμβαίνει στην αγορά εργασίας για την ασφάλιση της ανεργίας, τη σύζευξη προσφοράς και ζήτησης εργασίας, ο σχεδιασμός και η υλοποίηση προγραμμάτων απασχόλησης καθώς και η παροχή επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, η παροχή οικογενειακών επιδομάτων κ.α.
Ο ΟΕΕ επιδιώκει τη βελτίωση της πολιτικής και κοινωνικής ζωής των εργαζομένων αλλά και τη στήριξη του εργατικού συνδικαλισμού.
Ο ΟΕΚ προωθεί την κατασκευή κατοικιών και τη διάθεση τους με ευνοϊκούς όρους στους εργαζόμενους, η παροχή δανείων με ευνοϊκούς όρους για την αγορά , κατασκευή, επέκταση ή αποπεράτωση κατοικίας καθώς και η επιδότηση ενοικίου.
Ο ΟΜΕΔ παρέχει υποστηρικτικό και μεσολαβητικό ρόλο στις συλλογικές διαπραγματεύσεις των κοινωνικών εταίρων για τη σύναψη συλλογικών συμβάσεων και σε περιορισμένες περιπτώσεις ενεργοποιεί και τους μηχανισμούς διαιτησίας.
Η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή είναι ένας θεσμός κοινωνικού διαλόγου και κύριο έργο του είναι να συμβουλεύει με τη διατύπωση γνώμης την κυβέρνηση για καίρια θέματα οικονομική και κοινωνικής πολιτικής. Η έκφραση γνώμης της ΟΚΕ είναι υποχρεωτική πριν από την ψήφιση νόμων που αφορούν θέματα ιδιαίτερης σπουδαιότητας που σχετίζονται με τις εργασιακές σχέσεις, την κοινωνική ασφάλιση, τα φορολογικά μέτρα καθώς και με τη γενικότερη κοινωνικοοικονομική πολιτική.
Οι Επιθεωρήσεις Εργασίας (ΣΕΠΕ) είναι ένας εποπτικός και ελεγκτικός θεσμός στην αρμοδιότητα του οποίου βρίσκεται ένα ευρύ φάσμα θεμάτων που σχετίζονται με την εφαρμογή της εργατικής νομοθεσίας και των διεθνών συμβάσεων εργασίας, την τήρηση των συλλογικών συμβάσεων κ.λπ.
Το θεσμικό πλαίσιο της αγοράς εργασίας διαμορφώνεται από το Σύνταγμα, τις Διεθνείς Συμβάσεις Εργασίας, τη σχετική νομοθεσία και νομολογία, διατάγματα και εγκυκλίους, τις Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας, τους κανονισμούς εργασίας, τα έθιμα κ.λπ.
Οι κυριότερες ρυθμίσεις αφορούν :
Τη σύμβαση εργασίας
Το χρόνο εργασίας
Τις άδειες από την εργασία
Τον κατώτερο μισθό
Τις απολύσεις των εργαζομένων
Τα κυριότερα νομοθετήματα που συγκροτούν σήμερα την ελληνική αγορά εργασίας μπορούν να συνοψιστούν στα εξής:
1.τον πολυσήμαντο νόμο 1264/82 για τον εκδημοκρατισμό του συνδικαλιστικού κινήματος και την κατοχύρωση των συνδικαλιστικών ελευθεριών των εργαζομένων που συνέδραμε αποφασιστικά την προστασία της συνδικαλιστικής δραστηριότητα στους τόπους εργασίας.
2.το νόμο 1365/83 για την κοινωνικοποίηση των επιχειρήσεων δημοσίου χαρακτήρα ή κοινής ωφέλειας που θεσμοθέτησε την εργατική συμμετοχή στα όργανα διοίκησης ορισμένων δημόσιων επιχειρήσεων.
3.το νόμο 1387/83 για τον έλεγχο των ομαδικών απολύσεων που αναγνώρισε το δικαίωμα των αντιπροσώπων του προσωπικού στις επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα- να διαβουλεύονται με την εργοδοσία στις περιπτώσεις μαζικών απολύσεων.
4.το νόμο 1568/85 για την υγιεινή και ασφάλεια των εργαζομένων που κατοχυρώνει το δικαίωμα των εργατοϋπαλλήλων να εκλέγουν επιτροπές ή αντιπροσώπους υγιεινής και ασφαλείας της εργασίας.
5.το νόμο 1767/88 για τη θεσμοθέτηση των συμβουλίων εργαζομένων στις επιχειρήσεις και την επικύρωση της 135 Δ.Σ.Ε.
6.το νόμο 1876/90 για την καθιέρωση των ελεύθερων συλλογικών διαπραγματεύσεων μαζί με το αντίστοιχο θεσμικό πλαίσιο συμφιλίωσης, μεσολάβησης και διαιτησίας στις εργασιακές διαφορές.
7.το νόμο 2639/98 για τη ρύθμιση των εργασιακών σχέσεων που καθιέρωσε πρωτόγνωρους θεσμούς για τη χώρας μας όπως τις ειδικές μορφές απασχόλησης (part time), τη διευθέτηση του χρόνου εργασίας, τα τοπικά σύμφωνα απασχόλησης, τα ιδιωτικά γραφεία συμβούλων εργασίας κ.α.
8.Τέλος, τον πρόσφατο νόμο 3863/2010 που εκτός από τα ασφαλιστικά ζητήματα ρύθμισε και μερικά θέματα που σχετίζονται με τις εργασιακές σχέσεις .
Ωστόσο, οι εν λόγω ρυθμίσεις αφορούν ένα μόνο μέρος της αγοράς εργασίας γιατί είναι σύνηθες το φαινόμενο ένα μέρος της παραοικονομίας να «αγγίζει» και ένα τμήμα την αγορά εργασίας.
Οι κύριοι θεσμοί της ελληνικής αγοράς εργασίας είναι ο Οργανισμός Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού (ΟΑΕΔ), ο Οργανισμός Εργατικής Κατοικίας (ΟΕΚ), ο Οργανισμός Εργατικής Εστίας (ΟΕΕ) , ο Οργανισμός Μεσολάβησης και Διαιτησίας (ΟΜΕΔ), η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΟΚΕ), οι Επιθεωρήσεις Εργασίας καθώς και οι συνδικαλιστικές οργανώσεις διάφορων βαθμίδων των εργοδοτών και των εργαζομένων (π.χ. ΓΣΕΕ, ΣΕΒ κ.α.).
Οι φορείς της αγοράς εργασίας διαδραματίζουν πολυσήμαντο ρόλο:
Ο ΟΑΕΔ παρεμβαίνει στην αγορά εργασίας για την ασφάλιση της ανεργίας, τη σύζευξη προσφοράς και ζήτησης εργασίας, ο σχεδιασμός και η υλοποίηση προγραμμάτων απασχόλησης καθώς και η παροχή επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, η παροχή οικογενειακών επιδομάτων κ.α.
Ο ΟΕΕ επιδιώκει τη βελτίωση της πολιτικής και κοινωνικής ζωής των εργαζομένων αλλά και τη στήριξη του εργατικού συνδικαλισμού.
Ο ΟΕΚ προωθεί την κατασκευή κατοικιών και τη διάθεση τους με ευνοϊκούς όρους στους εργαζόμενους, η παροχή δανείων με ευνοϊκούς όρους για την αγορά , κατασκευή, επέκταση ή αποπεράτωση κατοικίας καθώς και η επιδότηση ενοικίου.
Ο ΟΜΕΔ παρέχει υποστηρικτικό και μεσολαβητικό ρόλο στις συλλογικές διαπραγματεύσεις των κοινωνικών εταίρων για τη σύναψη συλλογικών συμβάσεων και σε περιορισμένες περιπτώσεις ενεργοποιεί και τους μηχανισμούς διαιτησίας.
Η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή είναι ένας θεσμός κοινωνικού διαλόγου και κύριο έργο του είναι να συμβουλεύει με τη διατύπωση γνώμης την κυβέρνηση για καίρια θέματα οικονομική και κοινωνικής πολιτικής. Η έκφραση γνώμης της ΟΚΕ είναι υποχρεωτική πριν από την ψήφιση νόμων που αφορούν θέματα ιδιαίτερης σπουδαιότητας που σχετίζονται με τις εργασιακές σχέσεις, την κοινωνική ασφάλιση, τα φορολογικά μέτρα καθώς και με τη γενικότερη κοινωνικοοικονομική πολιτική.
Οι Επιθεωρήσεις Εργασίας (ΣΕΠΕ) είναι ένας εποπτικός και ελεγκτικός θεσμός στην αρμοδιότητα του οποίου βρίσκεται ένα ευρύ φάσμα θεμάτων που σχετίζονται με την εφαρμογή της εργατικής νομοθεσίας και των διεθνών συμβάσεων εργασίας, την τήρηση των συλλογικών συμβάσεων κ.λπ.
Το θεσμικό πλαίσιο της αγοράς εργασίας διαμορφώνεται από το Σύνταγμα, τις Διεθνείς Συμβάσεις Εργασίας, τη σχετική νομοθεσία και νομολογία, διατάγματα και εγκυκλίους, τις Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας, τους κανονισμούς εργασίας, τα έθιμα κ.λπ.
Οι κυριότερες ρυθμίσεις αφορούν :
Τη σύμβαση εργασίας
Το χρόνο εργασίας
Τις άδειες από την εργασία
Τον κατώτερο μισθό
Τις απολύσεις των εργαζομένων
Τα κυριότερα νομοθετήματα που συγκροτούν σήμερα την ελληνική αγορά εργασίας μπορούν να συνοψιστούν στα εξής:
1.τον πολυσήμαντο νόμο 1264/82 για τον εκδημοκρατισμό του συνδικαλιστικού κινήματος και την κατοχύρωση των συνδικαλιστικών ελευθεριών των εργαζομένων που συνέδραμε αποφασιστικά την προστασία της συνδικαλιστικής δραστηριότητα στους τόπους εργασίας.
2.το νόμο 1365/83 για την κοινωνικοποίηση των επιχειρήσεων δημοσίου χαρακτήρα ή κοινής ωφέλειας που θεσμοθέτησε την εργατική συμμετοχή στα όργανα διοίκησης ορισμένων δημόσιων επιχειρήσεων.
3.το νόμο 1387/83 για τον έλεγχο των ομαδικών απολύσεων που αναγνώρισε το δικαίωμα των αντιπροσώπων του προσωπικού στις επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα- να διαβουλεύονται με την εργοδοσία στις περιπτώσεις μαζικών απολύσεων.
4.το νόμο 1568/85 για την υγιεινή και ασφάλεια των εργαζομένων που κατοχυρώνει το δικαίωμα των εργατοϋπαλλήλων να εκλέγουν επιτροπές ή αντιπροσώπους υγιεινής και ασφαλείας της εργασίας.
5.το νόμο 1767/88 για τη θεσμοθέτηση των συμβουλίων εργαζομένων στις επιχειρήσεις και την επικύρωση της 135 Δ.Σ.Ε.
6.το νόμο 1876/90 για την καθιέρωση των ελεύθερων συλλογικών διαπραγματεύσεων μαζί με το αντίστοιχο θεσμικό πλαίσιο συμφιλίωσης, μεσολάβησης και διαιτησίας στις εργασιακές διαφορές.
7.το νόμο 2639/98 για τη ρύθμιση των εργασιακών σχέσεων που καθιέρωσε πρωτόγνωρους θεσμούς για τη χώρας μας όπως τις ειδικές μορφές απασχόλησης (part time), τη διευθέτηση του χρόνου εργασίας, τα τοπικά σύμφωνα απασχόλησης, τα ιδιωτικά γραφεία συμβούλων εργασίας κ.α.
8.Τέλος, τον πρόσφατο νόμο 3863/2010 που εκτός από τα ασφαλιστικά ζητήματα ρύθμισε και μερικά θέματα που σχετίζονται με τις εργασιακές σχέσεις .
Ωστόσο, οι εν λόγω ρυθμίσεις αφορούν ένα μόνο μέρος της αγοράς εργασίας γιατί είναι σύνηθες το φαινόμενο ένα μέρος της παραοικονομίας να «αγγίζει» και ένα τμήμα την αγορά εργασίας.
